De indrukwekkende transformatie van Gary Oldman

‘Een rauwe kip?!’ Acteur Gary Oldman moet hard lachen wanneer regisseur Joe Wright zegt dat de eerste make-uptest van Oldman als Winston Churchill er uitzag alsof er een rauwe kip op zijn gezicht was gelegd. Wright nuanceert meteen: ‘Geen rauwe kip. Je leek eerder te veel op Churchill. Je was zelf helemaal verdwenen. Na die eerste test gingen we weer te veel de andere kant op en was ineens Churchill verdwenen.’

Het is begin december 2017 en ik ben in Londen voor interviews voor Darkest Hour. In dit spannende WO II-drama zien we hoe Churchill in mei 1940, tegen de wil van zijn eigen conservatieve partij en van koning George VI, premier van Groot-Brittannië wordt.

De film volgt Churchill alleen tijdens diens eerste maand als premier. Een maand waarin overigens meer dan genoeg gebeurt. Niet alleen moet Churchill het vertrouwen zien te winnen van zijn eigen partij en de koning, hij moet ook de ruim 300.000 Britse soldaten die vastzitten op het strand van Duinkerken en door de nazi’s zijn omsingeld, veilig terug in Engeland krijgen. Iedereen die Christopher Nolans Dunkirk heeft gezien weet hoe dat is afgelopen, maar terwijl die film inzoomt op het lot van de soldaten blijft Darkest Hour dicht bij Churchill en de moeilijke beslissingen die hij moet nemen.

Juist omdat Darkest Hour kiest voor de innerlijke strijd van Churchill (veel close-ups!), moest de make-up van Oldman perfect zijn. Dat besefte Oldman zelf ook, die de rol alleen accepteerde als de Japanse make-up artist Kazuhiro Tsuji aan de film wilde meewerken. Oldman kende Tsuji nog van Tim Burtons remake van Planet of the Apes (2001). Oldman zou uiteindelijk niet meedoen aan die film (Tim Roth ging er met zijn rol vandoor), maar had toen al wel kennisgemaakt met Tsuji en was diep onder de indruk van diens werk. Probleem was wel dat Tsuji, toen Oldman hem wilde voor Darkest Hour, Hollywood al een aantal jaren de rug had toegekeerd. Hij had zijn buik vol van mopperende acteurs die niet stil konden zitten en van het gestress op de set, waar de afdeling make-up de hele dag paraat moest staan voor eventuele aanpassingen.

In 2011 stapte Tsuji, na een kwart eeuw maskers maken, uit de gouden kooi die Hollywood was geworden en ging hij sculpturen maken in een loods in Los Angeles. Tot Oldman hem persoonlijk vroeg om aan Darkest Hour mee te werken. Tsuji liet zich vermurwen en zou zes maanden lang met Oldman werken aan precies de juiste gezichtsprothesen en make-up. Dat Oldman een ovaal hoofd heeft en ogen die dicht bij elkaar staan, terwijl Churchill een rond hoofd had en ogen die ver uit elkaar staan, maakte het werk er niet makkelijker op. Vandaar wellicht dat die eerste poging er in de ogen van regisseur Wright nog uitzag als een rauwe kip.

Wright weet niet meer precies op welk moment ze wel tevreden waren, maar wel dat dat was toen ‘Gary er genoeg uitzag als Churchill en tegelijkertijd de ruimte had om te kunnen acteren. Ik weet nog dat het een heel spannend moment was toen we hem voor de camera zetten. Ik zoomde steeds verder en verder in en begreep dat we heel dichtbij konden komen zonder dat je iets van het masker zag. En dat was precies wat ik nodig had voor deze film.’
Oldman zelf herinnert zich nog een allerlaatste aanpassing van de Japanner: ‘Kazuo veranderde nog een detail aan het masker en vroeg zich af of hij dat nou wel of niet moest doen. Uiteindelijk deed hij het wel en ik weet nog dat ik er toen weer net ietsje meer uitzag als Churchill. Geen idee wat hij toen gedaan heeft, en dat wilde ik ook niet weten, maar het werkte wel!’

Tsuji’s aandeel in Churchills creatie was dus aanzienlijk, maar Oldmans Churchill is meer dan alleen een masker. Het belangrijkste wat uit de tests naar voren was gekomen, was dat afgezien van zijn ogen ook Oldmans voorhoofd en lippen vrij moesten blijven, want alleen dan kon je nog emoties zien. Alleen dan kon hij nog acteren.

Toen eenmaal het juiste masker gevonden was, begon Oldmans werk pas echt. Iedere dag arriveerde hij om drie uur ’s ochtends in de studio voor zijn make-up. Waarna om zeven uur de opnamen begonnen en Oldman ’s avonds laat weer twee uur lang werd afgeschminkt (de gezichtsprothesen kon je er namelijk niet à la Mission: Impossible zomaar even aftrekken). Bijna twee maanden aan een stuk werkte Oldman achttien tot twintig uur per dag.

De beste man heeft dus echt ‘geleden’ voor de kunst. En met succes, want een Golden Globe is al binnen (zijn eerste!) en een Oscarnominatie is ongetwijfeld onderweg.