Het verhaal van Chris Mc-Candless, zoals naverteld in het boek Into the Wild (1996) van Jon Krakauer en in Sean Penns gelijknamige film (2007), lijkt niet bepaald een aanbeveling om in je eentje de wildernis in te trekken. McCandless, een dwarse Amerikaan die na zijn studie al zijn spaargeld weggaf en op zwerftocht ging, overleed in 1992 op 24-jarige leeftijd eenzaam en uitgemergeld in de woestenij van Alaska.
Ondanks dit tragische lot wordt hij echter door talloze backpackers en avonturiers als lichtend voorbeeld beschouwd. Zijn sterfplaats is een bedevaartsoord geworden dat jaarlijks zeker honderd reizigers trekt – die dus allemaal dezelfde risico’s lopen als McCandless destijds. Er zijn al vele pelgrims verdwaald of gewond geraakt, of zelfs verongelukt. Lokale reddingswerkers zeggen er een hele kluif aan te hebben.
In Gabriel e a montanha wordt de fatale wereldreis van een Braziliaanse student gereconstrueerd. De onverschrokken eenling die de wildernis intrekt, blijft een fascinerend verschijnsel.
Acteur Emile Hirsch als avonturier Chris McCandless in Into the Wild
Vrijheid, vrede & existentiële kicks
Of de Braziliaanse economiestudent Gabriel Buchmann (1981-2009) ook een bewonderaar van McCandless was, is onbekend, maar zijn verhaal heeft wel raakvlakken met Into the Wild. Buchmann kwam eveneens uit een welgesteld milieu waar hij veel kritiek op had, ging matig voorbereid op wereldreis en overleed verdwaald en verzwakt op een berg in Malawi. In eigen land schijnt hij intussen een even legendarische status te hebben als McCandless. Filmmaker Fellipe Barbosa (Casa Grande) was vroeger bevriend met Buchmann en besloot een reconstructie te maken van zijn noodlottige reis.
Gabriel e a montanha (Gabriel en de berg) begint als Gabriel in Afrika is aangekomen, waar zijn vriendin Cristina zich tijdelijk bij hem voegt. De film heeft een originele opzet: Gabriel en Cristina worden gespeeld door acteurs, maar de Afrikanen die ze ontmoeten spelen zichzelf. Deze locals hadden destijds ook contact met de echte Gabriel en halen in voice-overs herinneringen aan hem op.
João Pedro Zappa als Gabriel in Gabriel e a montanha
Gabriel e a montanha is een ander soort film dan Into the Wild, minder gepolijst, meer overlatend aan de fantasie van de kijker. Maar Buchmann en McCandless zijn onmiskenbaar uit hetzelfde hout gesneden. Ze zijn even onrustig als levenslustig, even charismatisch als naïef en verwaand. Bij Gabriel uit dat laatste zich vooral in zijn omgang met de Afrikanen. Hij heeft een groot hart, vertrouwt iedereen, deelt geld en eten met wie daarom vraagt, maar zodra hij wordt behandeld als de toerist die hij natuurlijk gewoon is, wordt hij ronduit onbeschoft. Goed, de gids mag een stukje mee de berg op om foto’s van hem te maken, maar de top bereikt hij zelf wel, in één dag, op zijn sandalen.
Wat blijft er toch zo fascineren aan dit soort types, die vol bravoure het grootste ongemak en gevaar trotseren, op zoek naar – ja, naar wat eigenlijk: vrijheid, vrede, existentiële kicks? Je treft ze momenteel bij bosjes aan op tv, in programma’s als Break Free, Floortje naar het einde van de wereld en Ik vertrek. Allicht spreken hun dapperheid en daadkracht tot de verbeelding, maar misschien is de keerzijde daarvan even belangrijk: je moet toch een beetje gek zijn om zo veel risico’s te nemen. Wanneer je als kijker ziet wat er allemaal mis kan gaan, is het een hele geruststelling om veilig thuis op de bank te zitten.
'De reisfilm is vooral een vehikel voor sentiment en vage spiritualiteit'
Feelgoodformules
Ook in de cinema blijven extreme reisverhalen populair, zij het daar tegenwoordig vooral de opgewekte variant – in die zin is Gabriel e a montanha een uitzondering. In de klassieke roadmovie, het reisgenre bij uitstek, hoorde een droevig slot er nog min of meer bij, denk aan Easy Rider, Badlands, Thelma and Louise. Maar dezer dagen zet Hollywood liever in op feelgoodformules en is de reisfilm vooral een vehikel voor sentiment en vage spiritualiteit. In films als The Secret Life of Walter Mitty (2013) en Hector and the Search for Happiness (2014) vinden de helden op onherbergzame locaties niet de dood, maar domweg het geluk. En met titels als Eat Pray Love (2010), Tracks (2013) en Wild (2014) is er zelfs een soort subgenre ontstaan rond vrouwen die na een moeilijke periode een barre trektocht ondernemen.
Er valt makkelijk cynisch te doen over de soms wat weeë tegelwijsheden in zulke films. Maar aan de andere kant zouden de vele bewonderaars van McCandless en Buchmann er nog wel iets van kunnen leren. Die reizende vrouwen zijn bijvoorbeeld minstens zo dapper, maar daarnaast ook nuchter en bescheiden genoeg om hun tocht heelhuids te kunnen voltooien, en dan gesterkt het gewone leven weer op te pakken.
Ook in Gabriel e a montanha is de vrouwelijke reiziger – Gabriels vriendin Cristina – de redelijkste van de twee. Je vraagt je af hoe het verhaal zou zijn geëindigd als Gabriel haar niet op het vliegtuig had gezet en ze lekker samen waren blijven reizen. Het zou hoe dan ook gezelliger zijn geweest. Dat wist Chris McCandless ook al, die tegen het einde van zijn leven in een dagboek noteerde: ‘Happiness only real when shared.’