Tussen One Night Stand en speelfilm

Producent Joram Willink van BIND beschouwt de One Night Stand als vrijplaats voor jonge filmmakers. Het sluit goed aan op de manier waarop hij regisseurs begeleidt. ‘We bouwen een band op met een filmmaker. Van de kortfilm met drie draaidagen, een One Night Stand in tien tot een speelfilm van 26 of meer draaidagen. Zo krijgen we de kans mooie, auteursgedreven films te maken.’

Als voorbeeld noemt Willink de jonge regisseur Hetty de Kruijf van de vorig jaar met een Gouden Kalf bekroonde One Night Jungle. Haar nieuwe, ook door BIND geproduceerde, korte film Nothing to Declare is de Nederlandse inzending voor de Oscars.  

Marina Blok, hoofd drama van de NTR, spreekt na dertien seizoenen van een rijke oogst. Daar zitten producties tussen van onder meer Michiel van Erp, Mischa Kamp, Boudewijn Koole en Mees Peijnenburg die later speelfilms zijn gaan maken. ‘De One Nights zijn vaak van enorm hoge kwaliteit: van de veertien nominaties voor een Gouden Kalf zijn er elf verzilverd.’

Een daarvan ging in 2008 naar regisseur Jorien van Nes voor Den Helder. Vier jaar geleden maakte ze met A Long Story haar eerste speelfilm. Die werd weliswaar goed ontvangen, maar trok nauwelijks mensen naar de bioscoop. Het brengt Van Nes op de vraag hoe het toch kan dat er binnen onze alomtegenwoordige beeldcultuur zo weinig aandacht is voor échte films. ‘Vroeger kon ik op school nog filmkunde kiezen maar dat werd na een jaartje weer geschrapt. Het grote publiek gaat voor die grote roze kauwgumfilm vol mooie, glimmende mensen. Niet voor de inhoud. Alleen een selecte club mensen heeft interesse in de zogenoemde kwaliteitsfilm.’

Van Nes richt zich behalve op drama ook op documentaires, al dan niet met gefictionaliseerde scènes. Dat heeft ook te maken met het vaak ellenlange traject om een speelfilm te realiseren. Ze heeft genoeg ‘mooie plannen’ gemaakt die op het laatste moment niet in productie gingen. ‘Je kunt het niet vergelijken, maar in een documentaire krijg ik meer vrijheid om mijn eigen film te maken. Het is eigenlijk altijd spannend: er kan elk moment iets bijzonders gebeuren.’

Regisseur Rolf van Eijk doorliep de afgelopen jaren het ontwikkelingstraject voor jong filmtalent. Via twee One Night Stands, waarvan Vast in 2011 een Gouden Kalf won, naar de bioscoopfilm My Foolish Heart. Die ging onlangs op het Nederlands Filmfestival in première en werd gerealiseerd in het kader van De Oversteek, het stimuleringsprogramma van het Filmfonds en de publieke omroep. Door de One Nights heeft hij zich kunnen ontwikkelen: ‘In stapjes krijg je de kans je talent te bewijzen, terwijl de wetmatigheden veranderen en de verantwoordelijkheid groeit: een grotere crew, meer budget en de uitdaging om anderhalf uur de spanning vast te houden. Dat is behalve een oefening ook een psychologisch traject.’

Zijn volgende doel is een speelfilm met een hoger budget van het Filmfonds, maar dat valt nog niet mee. Althans, voor iemand die, zoals Van Eijk, ‘inhoud, urgentie en authenticiteit voorop stelt’. Dan komt een regisseur onherroepelijk voor de keuze tussen commerciële en arthousefilms te staan: ‘Bij het aanbod om een onafhankelijke commerciële speelfilm te maken, zou ik heel diep moeten nadenken en ergens tussen authenticiteit en een groter publiek gaan zitten.’

Hoe het gat tussen de kwaliteitsfilms van de One Nights en ook de Telefilms naar grote publieksfilms valt te overbruggen? Van Nes verwijst naar de gunstige ontvangst van de laatste reeks Van God los dit voorjaar: ‘Toen heb ik genoeg mensen horen zeggen dat we daar speelfilms van moeten maken. Goeie verhalen, mooi gemaakt. Bel eens met Netflix om te kijken hoe ze het aanpakken. Of kijk naar de Denen; die moeten het toch ook doen met zo’n raar taaltje?’

Het zal het enorme aanbod van het publieke bestel zijn waardoor de film ondergesneeuwd raakt, vermoedt Van Nes: ‘Series, voetbal, actualiteiten, tv-spelletjes, talkshows. Je kunt toch niet alles uitzenden?’ Van Eijk valt haar bij: ‘De publieke omroep moet het lef hebben de One Nights primetime uit te zenden en goed in de markt te zetten. Niet vlak van tevoren een paar ultrakorte promofilmpjes uitzenden maar het uitgebreid met mooie trailers aankondigen. En wat is erop tegen om de producten van geselecteerde, talentvolle makers aan te bieden aan Netflix? Uiteindelijk moet de NPO als doel hebben dat hun producten zo veel mogelijk worden gezien.’

Marina Blok onderkent het dilemma. Toch wil ze het kwaliteitsniveau handhaven en jong filmtalent blijven koesteren. ‘Hun vrijheid als maker staat daarbij bovenaan en we willen ons blijven onderscheiden van al die inwisselbare series. Maar de vraag is of je een One Night als standaloneproductie kunt aanbieden. Het gaat ook om kijkcijfers en het blijft een uitdaging om een groter publiek te bereiken.’

In 2019 maakt de titel One Night Stand plaats voor Centraal. De zes nieuwe films, die zullen worden geregisseerd door onder andere Sia Hermanides, Nina Spijkers en Maurice de Bruijne, moeten het Centraal Station in Rotterdam als begin- en eindpunt hebben. Dat moet de herkenbaarheid voor de kijker vergroten, verklaart Blok: ‘Onder leiding van scenarist Mieke de Jong gaan we kijken hoe we de afleveringen kunnen laten kruisen. Een leader maken met de verschillende hoofdpersonen. Ik ga ervan uit dat die samenwerking iets toevoegt aan het geheel.’  

Producent Willink moet nog wennen aan het nieuwe format. Hij denkt dat regisseurs nu nog moeite hebben hun ideeën erop aan te passen. ‘Ik denk dat het goed is de visie van de maker te volgen en relevante verhalen te blijven maken. Dat heeft toch prachtige films opgeleverd?’

One Night Stands zijn televisiefilms van veertig tot vijftig minuten die zijn gemaakt op initiatief van de NTR, BNNVARA, VPRO, het Media Fonds (later NPO Fonds), het Filmfonds en het CoBo Fonds. De laatste serie wordt van 6 oktober tot en met 10 november op zaterdagavond rond 22.00 uur uitgezonden op NPO3.