Us: de nieuwe horrorfilm van Jordan Peele

‘Toen ik een jaar of dertien was ging ik kamperen met de klas en vertelde ik een eng verhaal bij het kampvuur. Dat was een keerpunt in mijn leven, omdat ik merkte dat het verhaal aankwam. Je kon voelen hoe een huivering door de groep ging. Ik weet nog dat ik daarna door het bos liep om iets te halen, alleen, ’s nachts, en dat het voelde alsof ik een soort superkracht had gekregen. Ik was niet langer bang voor het donker. Niet langer bang voor het onbekende. Ik begreep dat het feit dat ik anderen de stuipen op het lijf kon jagen betekende dat ik ineens aan de andere kant stond. Het was bijna alsof ik een van de monsters was geworden. Mijn klasgenootjes waren bang voor mij, en daarom zouden andere monsters mij als een van hen beschouwen.’

En vanaf dat moment, zo vertelde komiek-regisseur Jordan Peele (1979) in 2018 tegen Time Magazine, wist hij dat hij horrorfilms wilde gaan maken. Die horrorfilms zouden er uiteindelijk ook komen, maar wel via een omweg. Via humor, en ook nog even via Amsterdam. Van 2001 tot 2003 zat Peele namelijk bij het improvisatiecomedygezelschap Boom Chicago, dat toen nog gevestigd was aan het Leidseplein in Amsterdam.

Het was een opstapje naar het grote werk, want Peele keerde terug naar Amerika en werd een van de vaste acteurs van Mad TV. Daar ontmoette hij Keegan-Michael Key en samen zouden ze verder gaan als het duo Key & Peele. De sketches van het duo op Comedy Central werden een grote hit, en hadden in president Obama een van hun meest uitgesproken fans. De show begon in 2012 en zou al na drie seizoenen weer stoppen. Niet omdat de kijkcijfers tegenvielen, bepaald niet, maar omdat Peele nog steeds geloofde in die horrorfilm. Het is achteraf bijna alsof de sketches van Key & Peele een vingeroefening zijn geweest voor de verwezenlijking van Peele’s jongensdroom, want de grappen van het duo waren eerder visueel dan verbaal en gingen ook opvallend vaak over horrorfilms. Google maar op 'Key & Peele' plus ‘psycho clown’, ‘white zombies’ of ‘sexy vampires’.

In 2017 ging Peele's droom eindelijk in vervulling. Het door hem geschreven, geproduceerde en regisseerde Get Out kwam uit, zag en overwon. Het verhaal over hoe een jonge zwarte man bij de ouders van zijn witte vriendin moet vrezen voor zijn leven bleek een instant klassieker. Voor wie het niet weet, Peele is zwart. Van buiten dan. Hij heeft een witte moeder en een zwarte vader. Nadenken over zijn sociale identiteit heeft hij dus met zijn geboorte meegekregen.

In Get Out maakte Peele korte metten met het idee dat racisme in Amerika na Obama, de eerste zwarte president, tot het verleden behoorde. De film wees op het subtiele racisme van de witte links-liberalen in een tijd dat Obama nog aan de macht was en Hillary Clinton de eerste vrouwelijke president leek te worden. Want dat Amerika een schaamteloos racistische en seksistische president zou krijgen wist Peele nog niet toen hij aan Get Out werkte.

Aan de kracht van zijn film en de boodschap deed dat overigens weinig af. Het bewees hoogstens zijn gelijk. En dat Peele zijn maatschappelijke boodschap stopte in een horrorfilm, het genre waarin zwarte Amerikanen altijd een bijrol hebben moeten spelen (zowel voor als achter de camera), maakte zijn overwinning op de vooroordelen alleen nog maar mooier.

Het commerciële en creatieve succes van Get Out plaatste Peele wel voor een bijna onmogelijke opgave: een volgende film maken die Get Out zou evenaren in succes, impact en relevantie.

De film die dat moet gaan doen is Us. Waarin Peele (uiteraard) weer kiest voor het horrorgenre. We volgen in Us het gezin Wilson (vader, moeder, tienerdochter, jongere zoon), die op vakantie gaan naar de plek waar de moeder (gespeeld door Lupita Nyong’o uit Black Panther) als klein kind een traumatische ervaring had. Een ongelooflijk slecht idee, zoals ze in horrorfilms wel vaker hebben, want in no-time staat een geheel in rode overalls gehuld gezin voor hun deur. Bestaande uit een vader, moeder, tienerdochter en jongere zoon.

‘It’s us…,’ stelt zoonlief Jason geschrokken vast. Niet helemaal, zoals al snel zal blijken, maar meer van de plot van deze film weggeven (bovenstaande informatie zit ook in de trailer) gaat onherroepelijk ten koste van de lol.

In tegenstelling tot Get Out gaat Us niet over racisme ... en toch weer wel, stelde hoofdrolspeler Nyong’o terecht vast in een gesprek met Rolling Stone: ‘Dat de leden zwart zijn is irrelevant voor de ervaring die dit gezin heeft. Maar dat dit gezin nu kan bestaan in een genre waarin dat tot voor kort onmogelijk was, is een statement. Dat we daar in de film verder niet bij stil staan maakt het juist bijzonder. Het is heel verfrissend dat de ervaringen van een zwart gezin eens niets te maken hebben met het feit dat ze zwart zijn. Doordat Jordan [Peele, red.] zwarte mensen centraal stelt in zijn verhalen, vergroot hij onze perceptie en ons begrip. Hoewel ras dus geen onderwerp is van deze film, verandert het toch de kaders waarbinnen we in Amerika over ras denken.’