Je leest dit artikel uit de VPRO Gids gratis op VPRO Cinema. Wil je meer lezen over oa documentaires, podcasts en boeken? Neem dan een digitaal abonnement.
Hoe gaat de filmsector in Nederland om met de beperkingen vanwege het coronabeleid en wat zijn de verwachtingen voor 2021? We vroegen het aan drie betrokken partijen. 'Ik vraag me af wat er gebeurt als het weer beter gaat.'
©
vpro
abonneer
cadeautje
Kent u die mop van Top Gun 2, Bondfilm No Time to Die, en Steven Spielbergs remake van West Side Story? Antwoord: ze kwamen niet. Gepland voor 2020, maar op de lange baan (lees: 2021) geschoven vanwege corona. Bijna geen enkele grote Hollywoodfilm werd dit jaar in Nederland uitgebracht. Die films waren immers zo duur om te maken dat de kosten er onder het strenge coronaregime nooit uit gehaald konden worden. Liever wachten tot het beter wordt, was het devies. Daardoor werd de nieuwste James Bond eerst van april naar november geschoven, en daarna van november naar april – 2021 welteverstaan.
Alleen met Christopher Nolans futuristische actiefilm Tenet durfde men het aan. Deed het ook goed in de Nederlandse bioscopen en bracht wereldwijd zo’n 300 miljoen dollar op. Maar de film kostte in totaal 500 miljoen, dus tel uit je verlies.
‘Het publiek voelt zich veilig, want de mensen komen terug‘
En de kleinere films dan? Die kwamen na de lockdown van 15 maart tot 1 juni weer snel terug in de bioscopen. Het maximum van dertig (ook nog even vijftig) bezoekers voor een gemiddelde zaal in Nederland verschilde niet heel veel van de aantallen daarvoor, en de behoefte om na de lockdown weer naar de bioscoop te gaan bleek groot. Maar al met al waren het barre tijden voor de bios, en de verwachting is dat dit nog wel even zo zal blijven.
Nu heeft de filmwereld wel eerder stormen overleefd – zoals de komst van televisie, videoband en dvd –, maar voor het eerst moesten de deuren van bioscopen dicht en werden opnamen stilgelegd. Ondertussen liggen covid-21 en covid-22 op de loer.
Hoe gaat de filmsector in Nederland om met de steeds wisselende eisen die corona aan de branche stelt en wat zijn de verwachtingen voor 2021? We vroegen het aan Pim Hermeling van distributeur September Film, directeur Bero Beyer van het Filmfonds en directeur Gulian Nolthenius van de nvbf, de branchevereniging van bioscopen en filmtheaters.
©
Warner Bros. Entertainment Inc./Melinda Sue Gordon/Filmdepot
Elizabeth Debicki en John David Washington in Tenet
Overleven in 2020
‘Als je terugkijkt werden we overvallen door corona,’ zegt Gulian Nolthenius van het NVBF: ‘Eerst dachten we dat het een ver-van-mijn-bedshow zou worden, maar binnen een paar weken kwam het onze kant op. We hebben toen hard gewerkt aan een protocol dat ervoor moest zorgen dat personeel en bezoekers in een veilige omgeving konden werken en verblijven. Met succes, want sinds de opening in juni zijn er zo’n zesenhalf miljoen mensen naar de bioscoop gegaan [alle interviews vinden begin november plaats, red.] en is er niet één besmetting geconstateerd. Er is goede ventilatie, mensen zitten rustig op hun stoel en de bezoekersstromen worden gereguleerd. Het publiek voelt zich ook veilig, want de mensen komen terug.’
Bero Beyer, die voor hij overstapte naar het Filmfonds directeur was van IFFR, begon op 1 maart aan zijn nieuwe baan. ‘En op 15 maart ging Nederland dicht. We beseften dat er veel onrust zou komen. Ook bij de aanvragers. Daarom was het eerste wat we deden zorgen voor rust, stabiliteit en continuïteit. Hoe konden we bijvoorbeeld door met stilgevallen producties? Als Filmfonds denk je dan mee, ook financieel. Neem de verzekeringskwestie. Er was geen verzekeraar die filmproducties nog wilde verzekeren voor pandemierisico’s, zodat alles volledig op de schouders van de producenten terechtkwam. En die hadden al zo veel extra kosten. Dus zijn we bij elkaar gaan zitten met verzekeraars, producenten en het ministerie. Daar kwam een garantieregeling uit die voor rust en stabiliteit zorgde.’
‘Iedereen noemt 2020 een rampjaar, maar 2021 gaat het echte rampjaar worden’
‘Alle leuke dingen van filmdistributie vielen weg,’ zegt Pim Hermeling, eigenaar van de Nederlandse distributeur September Film. ‘Festivals werden afgezegd of drastisch aangepast, er waren geen rode lopers meer en het nff draaide op een laag pitje. Voor ons was het vooral schuiven met films. We hadden het geluk dat Parasite het eind vorig jaar en begin dit jaar erg goed heeft gedaan, dus er zat bij ons nog wat vlees op de botten. Veel distributeurs kozen ervoor om alles direct naar video on demand te doen, maar wij hebben vastgehouden aan het uitbrengen via de bioscopen. En dat heeft niet slecht uitgepakt. Zelfs na de lockdown zijn er nog 200.000 mensen naar De beentjes van Sint-Hildegard gegaan. En het feit dat alle grote Hollywoodfilms naar 2021 verhuisden bood ook weer mogelijkheden. Wij hebben bijvoorbeeld de release van De slag om de Schelde naar voren gehaald. Die komt nu uit in de kerstperiode, waarin normaal gesproken veel concurrentie is van de grote Hollywoodtitels.’ [Het opnieuw sluiten van de bioscopen heeft ervoor gezorgd dat De slag om de Schelde nu toch pas in 2021 uitkomt, red.]
©
Copyright Maarten van Keller
Still uit De beentjes van Sint Hildegard.
Verder in 2021
‘Iedereen noemt 2020 steeds een rampjaar, maar 2021 gaat het echte rampjaar worden,’ voorspelt Hermeling. ‘Nu is het een rampjaar voor bioscoopexploitanten, omdat die veel minder omzet hebben, volgend jaar wordt het een rampjaar voor distributeurs die veel geld hebben geïnvesteerd in films. Dat kunnen ze er onmogelijk uit krijgen, want volgend jaar zullen er zo veel films staan te dringen dat er simpelweg geen plek is in de bioscoop. Het is sowieso al een overspannen markt, met meer films dan doeken, en daar komen volgend jaar dan nog eens zo’n honderd extra films bij. Je zou misschien denken dat er nu minder nieuwe films gemaakt worden, maar dat zie ik niet. Ik hoor nog steeds dat films die ik begin dit jaar in Berlijn heb gekocht gewoon geleverd gaan worden in 2021. En wanneer de majors hun grote titels volgend jaar allemaal gaan uitbrengen wordt de druk op kleinere films enorm. Die zullen dan korter in de bioscoop kunnen draaien, omdat de volgende al staat te dringen. Dit jaar was een rampjaar voor de grote film, maar volgend jaar wordt een rampjaar voor de kleine film.’
‘Door corona zijn veel dingen aan het licht gekomen die daarvoor ook al niet goed zaten’
Nolthenius bevestigt dit. ‘Ja, het wordt vechten voor je plek, maar er zijn bijna geen draaiboeken op 2021 te maken. Zelfs met een vaccin is niet iedereen meteen ingeënt. Ik ga ervan uit dat we hier sowieso tot de zomer mee te maken zullen hebben. En met die anderhalve meter mogelijk nog langer. Maar mensen zullen altijd de behoefte hebben om aan de werkelijkheid te ontsnappen, en daar zijn films uitermate geschikt voor. Je kunt ze natuurlijk ook streamen, maar uit onderzoek blijkt dat mensen die veel streamen ook vaak naar de bioscoop gaan. Die twee kunnen dus prima naast elkaar bestaan.’
Beyer van het Filmfonds ziet de crisis ook als een wake-upcall. ‘Door corona zijn een heleboel dingen aan het licht gekomen die daarvoor ook al niet goed zaten. Die worden nu versneld aangepakt, omdat we allemaal in hetzelfde schuitje zitten: makers, distributeurs, bioscopen, televisie en publiek. Juist nu moeten we ook over die onderliggende problemen gaan nadenken. Over hoe we de jeugd van Instagram en TikTok naar de bioscoop krijgen, bijvoorbeeld. En over impact en connectie. We moeten zorgen dat de Nederlandse film een eigen geluid heeft te midden van alle Bonds en Disneys met hun enorme reclamebudgetten, en op onze eigen manier reflecteren op wat er gebeurt in de wereld. De release van De slag om de Schelde in december is daarvan een mooi voorbeeld. Dat hebben distributeur, producent en bioscoopexploitanten eendrachtig aangepakt en als Filmfonds ondersteunen we dat met een extra investering. Die film heeft nu echt kans om impact te maken, wat echt een heel goede ontwikkeling is. Maar ik vraag me af wat er gaat gebeuren als het straks weer beter gaat. Ken je de film Excalibur van John Boorman? Daarin spreekt Merlijn op een gegeven moment de ridders van de Ronde Tafel toe. Engeland is net verenigd en iedereen is blij. Merlijn zegt dan: “Jongens, onthoud dit moment. Want wie vergeet is gedoemd ten onder te gaan.” Het zal toch niet zo zijn dat we in de zomer van 2021 weer allemaal gaan voor ikke, ikke, ikke?’
De beste films van 2020?
Ja, 2020 was een raar jaar, en ja, veel grote films werden doorgeschoven naar volgend jaar. Toch werd er dit jaar ook veel moois uitgebracht, zoals je kan zien op vprogids.nl/filmvanhetjaar. Daar staan alle films die in 2020 werden uitgebracht op een rij en kan je stemmen op de film die jij het beste vond.
Stemmen kan tot en met 3 januari, waarna bekend wordt gemaakt wie de opvolger is van Joker, de Film van het Jaar in 2019.