Scheiden op z’n Israëlisch

Een drietal films waarin een man-vrouwrelatie door de jaren heen wordt gevolgd, met veel nadruk op dialogen. De losse delen kunnen prima zelfstandig worden bekeken, maar zijn rijker als geheel, en de derde film is veruit het best. Nee, het gaat nu niet over de Before-trilogie van Richard Linklater, maar over het Israëlische drieluik To Take a Wife (2004), The Seven Days (2008) en Gett: The Trial of Viviane Amsalem (2014).

Centraal in deze vertelling staat het huwelijk van de Israëlische Elisha (Simon Abkarian) en Viviane (Ronit Elkabetz, die de films ook schreef en regisseerde, met haar broer Shlomi). De relatie staat in de eerste film al op springen, al is het maar omdat hij het joodse geloof extreem serieus neemt en zij niet. In de laatste film, die zich geheel in een rechtbank afspeelt, is het stel dan eindelijk in een slepende scheiding verwikkeld. Complicerende factor is dat Elisha principieel weigert Viviane te laten gaan. En dat is volgens de Israëlische wet een ernstig probleem.

Gett: The Trial of Viviane Amsalem was destijds een internationaal succes. Het knap geschreven en gespeelde drama ging in première in Cannes, was Israëls officiële Oscarinzending en won veel prijzen. De komende dagen is de film meermaals te zien op NPO 2 Extra, gevolgd door de achter-de-schermendocu A Film and its Era: Gett. Daarin leggen Ronit en Shlomi Elkabetz uit dat Viviane en Elisha zijn gebaseerd op hun eigen ouders, en dat Gett naast een eerbetoon aan hen vooral ook een aanklacht is tegen het Israëlische rechtssysteem. Het land kent geen officiële scheiding van kerk en staat, en laat familiezaken over aan religieuze rechtbanken, met veel van dit soort drama’s als gevolg.

De docu eindigt op een wrange noot. Vlak voor de aftiteling wordt haast terloops nog even gemeld: ‘Ronit Elkabetz overleed op 19 april 2016, een paar weken nadat deze documentaire werd opgenomen.’ De filmmaakster leed al lange tijd aan longkanker en moet in de interviewscènes al doodziek zijn geweest. Dat is nauwelijks voor te stellen, zo sprankelend en levenslustig komt ze nog over.

Elkabetz werd 51 en was als actrice een icoon in Israël. Internationaal verwierf ze roem met rollen in films als The Band's Visit (2007) en La fille du RER (2009). The New York Times omschreef haar eens als ‘de Israëlische Meryl Streep’, vanwege haar veelzijdigheid en charisma. De drie films rond Viviane en Elisha waren de enige die ze zelf schreef en regisseerde. Met haar broer had ze al plannen voor een vierde speelfilm, maar die is nooit voltooid.

Intussen heeft Shlomi Elkabetz zich op het acteren gestort. Vorig jaar speelde hij de hoofdrol in de HBO-serie Our Boys (2019), die in Israël zoveel losmaakte dat zelfs premier Netanyahu opriep tot een boycot van de producenten. Elkabetz heeft daar vast niet van opgekeken. Zijn eigen films – en vooral Gett – leidden in Israël ook tot vurige discussies. Business as usual voor een cineast in het Midden-Oosten.