Sophia Loren: van tandenstoker tot filmicoon

‘Te lang, te mager, niet goed gebouwd,’ volgens de jury van een missverkiezing. En een cameraman die zich over haar beklaagt: ‘Die kun je niet fotograferen, zo groot en zo grofgebouwd. Haar gezicht is te kort, haar mond te breed en haar neus te lang.’

Dat kreeg Sophia Loren allemaal te horen toen ze, als tiener nog, naam probeerde te maken als actrice. ‘Altijd was ik “te”,’ zal ze jaren later schrijven in haar autobiografie Ieri, oggi, domani (2014). ‘Maar zo was ik, wat kon ik er aan doen?’ Niets. En dat heeft ze gelukkig ook nooit gedaan (ondanks het advies haar neus te laten corrigeren). Toch wordt ze een wereldster, en een van de grootste iconen uit de filmgeschiedenis.

Sophia Loren wordt op 20 september 1934 geboren als Sofia Villani Scicolone. Als buitenechtelijk kind van de jonge Romilda Villani en Riccardo Scicolone, een nietsnut van adellijke afkomst. Haar vader zal haar nooit erkennen en Sofia groeit op in bittere armoede in Pozzuoli, een plaatsje net boven Napels. Ze is zes wanneer de oorlog in Italië uitbreekt en elf wanneer die is afgelopen. Hoe traumatisch die ervaring geweest moet zijn blijkt wel uit het feit dat ze, zo bekent ze in haar autobiografie, nog altijd met het licht aan slaapt.

Omdat ze als kind graatmager is krijgt ze de bijnaam Tandenstoker, maar zo rond haar vijftiende dijt ze uit en groeit ze uit tot een eigenzinnige, zogenaamd niet te fotograferen schoonheid. Haar moeder, zelf een opvallende verschijning met haar lange blonde haren, sleept Sofia mee naar Rome, in de hoop dat haar dochter de ster wordt die zij altijd had willen zijn.

Dankzij werk voor fotoromannetjes geniet Sofia al enige bekendheid wanneer ze in 1950 kennismaakt met de 22 jaar oudere filmproducent Carlo Ponti. Die is onder de indruk van de jonge Sofia (hoezeer, zal niet veel later blijken) en introduceert haar in de Italiaanse filmwereld. Loren heet dan al geen Scicoloni meer, maar Lazzaro – een naam die ze tijdens de fotoromannetjes kreeg opgeplakt (omdat haar schoonheid de doden tot leven kon wekken). Maar regisseur Goffredo Lombardo vindt die naam niks en verzint in 1952 samen met Sofia een andere, vrij naar de Zweedse actrice Märta Torén. Lazzaro wordt Loren, Sofia wordt Sophia, en een filmlegende is geboren.

Het is vooral regisseur Vittorio De Sica die ziet dat Loren het best tot haar recht komt in rollen van sterke, sensuele, aardse vrouwen. Samen zullen ze dertien films maken, waarvan La ciociara (1960, waarvoor Loren als eerste actrice in een niet-Engelstalige film de Oscar voor beste vrouwelijke hoofdrol zou winnen), Ieri, oggi, domani (1963, een van de twaalf films met Marcello Mastroianni, beroemd vanwege Lorens striptease) en Matrimonio all’Italiana (1964) de beste en bekendste zijn. Met Mastroianni zal Loren ook spelen in wat nu als haar beste film geldt, Una giornata particulare (1977) van Ettore Scola.

Al die tijd is Loren ook in Hollywood een gewilde actrice. Ze zal in grote kostuumfilms spelen van regisseurs als Anthony Mann, Stanley Kramer en Charlie Chaplin. Naast Hollywoodsterren als Cary Grant, Gregory Peck en Marlon Brando. En meer dan eens wordt een van haar tegenspelers verliefd op haar. Grant (ruim dertig jaar ouder) vraagt haar zelfs ten huwelijk. Maar Loren heeft dan allang gekozen voor Carlo Ponti, de producent die haar als tiener ontdekte.

Probleem is alleen dat de twee niet kunnen trouwen, omdat Ponti al getrouwd is en de wet scheiden verbiedt in het Italië van de jaren vijftig. De twee trouwen in 1957 toch in het geheim in Mexico, wat ze door de katholieke kerk en de roddelpers niet in dank wordt afgenomen. Ponti moet eerst het Franse staatsburgerschap aannemen, vervolgens in Parijs van zijn eerste vrouw scheiden, voordat hij en Loren in 1966 eindelijk kunnen trouwen.

De privéproblemen houden daarna niet op voor Loren. Hoewel ze dolgraag moeder wil worden, lopen de eerste twee zwangerschappen slecht af. Na de tweede miskraam krijgt ze zelfs te horen dat ze nooit kinderen kan krijgen. Maar de eigenzinnige Loren legt zich daar niet bij neer. Ze vindt een arts in Zwitserland die haar kan helpen en in 1968 – na negen maanden in bed en dagelijkse hormooninjecties – wordt ze toch moeder, van Carlo Jr. En vijf jaar later nog een keer, van Edoardo.

Kiest Carlo Jr. voor een leven in de muziek (hij wordt dirigent), Edoardo gaat zijn moeder (en vader) achterna en kiest voor de cinema. Hij wordt regisseur en krijgt als een van de weinigen zijn moeder zo ver dat ze ook op hoge leeftijd nog af en toe een filmrol speelt.

The Life Ahead (La vita davanti a sé), vanaf 13 november te zien op Netflix, is alweer de derde film die Sophia en Edoardo samen hebben gemaakt. Sophia speelt Madame Rosa, een voormalige prostituee in Napels die zich om de achtergelaten kinderen van andere prostituees bekommert. Zo krijgt ze te maken met Momó, een twaalfjarig straatschoffie uit Senegal. Het verhaal – over empathie en medemenselijkheid – is sympathiek, maar niet bijzonder. Opvallend is wel hoe sterk en aards Loren, 86 jaar inmiddels, nog steeds overkomt. En vooruit, ook sensueel, zoals te zien is in een nonchalant dansje met transvrouw Lola.