Twee uiteenlopende afkickfilms: A Million Little Pieces en Honey Boy

Enfin, nu is A Million Little Pieces dus verfilmd. Sam Taylor-Johnson (Nowhere Boy, Fifty Shades of Grey) tekende voor de regie, haar echtgenoot Aaron Taylor-Johnson voor de hoofdrol, en samen schreven ze het scenario. Je krijgt de indruk dat de twee niet zo goed wisten wat ze met het project aanmoesten. De film begint veelbelovend met een citaat van Mark Twain: ‘Ik heb in mijn leven een aantal vreselijke dingen doorstaan, waarvan sommige ook echt zijn gebeurd.’ Maar verder is er geen enkele verwijzing naar de commotie rondom het boek. Het oorspronkelijke verhaal wordt trouw gevolgd, al zijn bepaalde omstreden details wel afgezwakt of weggelaten. Tegen het slot zit hoofdpersoon James in de tuin van de kliniek notities te maken in een boekje – kijk: de schrijver in de dop.

Een gemiste kans. De film benadert in sommige scènes de energie van Freys proza, maar was veel interessanter geweest als een metaverhaal over authenticiteit en (zelf)bedrog. Neem bijvoorbeeld het karakter van de hoofdpersoon. Tegen Oprah biechtte Frey daarover op: ‘Om mijn verslaving te kunnen verwerken heb ik denk ik een beeld van mezelf gecreëerd dat stoerder en opstandiger is dan ik werkelijk ben. Toen ik het boek schreef heb ik aan dat beeld vastgehouden, omdat ik mezelf niet eerlijk onder de loep durfde te nemen.’

De filmmakers hebben niks met dat commentaar gedaan. Hun protagonist is een stereotiepe angry young man, die zelfs op kwetsbare momenten nog stoer uit de hoek komt. Dat is illustratief voor de hele productie: die heeft soms de (fraai verbeelde) rauwheid van drugsfilms als Trainspotting en Requiem for a Dream, maar gaat emotioneel niet veel dieper dan een soap.

Hoe het anders kan, toont Honey Boy (afgelopen zomer te zien in de filmhuizen, nu online te huur). Initiatiefnemer en scenarist van de film is acteur Shia LaBeouf, die als kind al in allerlei jeugdproducties speelde en rond zijn twintigste doorbrak als blockbusterheld (in onder meer drie Transformers-films). De nu 34-jarige LaBeouf ontwikkelde gaandeweg een reputatie als Hollywood bad boy: hij gedroeg zich onmogelijk op filmsets, haalde bizarre stunts uit en werd meermaals opgepakt wegens openbare dronkenschap. Nadat hij gedwongen in een afkickkliniek belandde, werd er een posttraumatische stressstoornis bij hem vastgesteld. Bij wijze van therapie begon hij zijn jeugdherinneringen op te schrijven – en zo ontstond op den duur het scenario van Honey Boy.

LaBeouf hoeft geen boze Oprah te vrezen: hij noemt zijn verhaal zelf semi-autobiografisch. Maar naar verluidt is er maar weinig van verzonnen. Zijn alter ego Otis (als twintiger gespeeld door Lucas Hedges en als kind door Noah Jupe – beiden fantastisch) moet ook verplicht afkicken en blikt dan in uitgebreide flashbacks terug op zijn jeugd. Otis groeide op in louche motels met een zeer labiele vader die hem emotioneel mishandelde. Opvallend genoeg wordt deze vader gespeeld door LaBeouf zelf.

Honey Boy is geregisseerd door de Israëlisch-Amerikaanse Alma Har’el, die eerder al wat korte films met LaBeouf maakte. Op de site Deadline licht zij toe: ‘Ik hou van films die de conventies van de cinema oprekken, die nieuwe manieren vinden om te onderzoeken wat het is om mens te zijn. Dat Shia in deze film zijn eigen vader speelt, is eigenlijk een voortzetting van de rollenspellen waar hij tijdens zijn therapie aan meedeed. Zijn therapeut heeft ons ook inhoudelijk geadviseerd.’

Deze werkwijze heeft geleid tot een film die soms inderdaad iets wegheeft van een therapiesessie – het is zware, niet altijd even subtiele kost – maar die ook zeldzaam oprecht aanvoelt, vol complexe, doorleefde emoties. Zo doe je dat dus, een overtuigende film maken over een afkickproces: door risico’s te nemen, door niet op safe te spelen. Het echtpaar Taylor-Johnson heeft hopelijk opgelet.