Je leest dit artikel uit de VPRO Gids gratis op VPRO Cinema. Wil je meer lezen over oa documentaires, podcasts en boeken? Neem dan een digitaal abonnement.
In de documentaire The Human Factor van de Israëlische filmmaker Dror Moreh blikken Amerikaanse onderhandelaars terug op het vredesproces in het Midden-Oosten.
©
VPRO Gids
abonneer
cadeautje
Hoe duizelingwekkend complex het vredesproces in het Midden-Oosten ook is, soms zijn de simpelste dingen cruciaal. Uit de memoires van voormalig Amerikaans president Bill Clinton (1992-2000) weten we dat Ehud Barak, destijds de premier van Israël, zich tijdens een vredesoverleg met de Palestijnse leider Yasser Arafat verslikte in een pinda. Veertig seconden kon hij niet ademen, totdat het jongste lid van zijn delegatie met een vuist op Baraks middenrif sloeg en de pinda weer losschoot.
De anekdote had goed gepast in de documentaire The Human Factor, waarin de Israëlische filmer Dror Moreh met Amerikaanse onderhandelaars terugblikt op de vredesonderhandelingen tussen Israël en de Palestijnen in met name de jaren van Bill Clinton. Een anekdote uit de memoires van Clinton die wél in de documentaire opduikt, is hoe de Amerikanen pogen te voorkomen dat PLO-leider Yasser Arafat een Arabische begroetingskus geeft aan toenmalig Israëlisch premier Yitzhak Rabin als beiden in 1993 in de VS zijn voor het Oslo-akkoord.
De documentaire vertelt vooral over de persoonlijke omgang tussen de Israëlische en Arabische leiders en de Amerikaanse ambtenaren. Zo springen bij Dennis Ross, oud-gezant voor het Midden-Oosten, opnieuw de tranen in de ogen als hij vertelt over de moord op Rabin in 1995, door een Joodse student die van geen vrede wilde weten. Ook Clinton was zeer onder de indruk van Rabin.
Maar uiteindelijk bleek die menselijke factor niet zo belangrijk. Vooral voormalig onderhandelaar Aaron Miller kraakt harde noten over de naïeve en ijdele Clinton en Barak, die in 2000 dachten dat ze met hun persoonlijke charisma en overredingskracht Arafat ertoe zouden kunnen verleiden om een concessie te doen over de Tempelberg in Jeruzalem? In de rug van Arafat prikten immers de ogen van miljoenen moslims, die ogenblikkelijk een fatwa over hem zouden uitroepen als hij een islamitisch heiligdom in handen van de Israëliërs zou geven.
Miller heeft spijt van zijn rol in de vredesonderhandelingen omdat hij nu beseft dat de Verenigde Staten zich in wezen altijd hebben opgesteld als de advocaat van Israël, die het standpunt van de Israëliërs probeert te verkopen aan de Palestijnen. Ook toenmalig onderhandelaar Daniel Kurtzer kijkt er met die blik op terug. Hun conclusie: slechts zelden stonden de Amerikanen echt neutraal tussen de beide partijen in.