Je leest dit artikel uit de VPRO Gids gratis op VPRO Cinema. Wil je meer lezen over oa documentaires, podcasts en boeken? Neem dan een digitaal abonnement.
In The Many Saints of Newark zien we hoe de jonge Tony Soprano in aanraking komt met de maffia. Sopranos-bedenker David Chase had ideeën genoeg, maar misschien waren ze beter tot hun recht gekomen in een serie dan in een prequel.
©
VPRO Gids
abonneer
cadeautje
Het is van een schitterende ironie: de man die het medium televisie hartgrondig haatte, maakte een van de beste televisieseries ooit. David Chase wilde altijd maar één ding: films maken. Maar Hollywood is niet per se een warm bad voor onafhankelijke, eigenwijze filmmakers en dus zag Chase zich genoodzaakt om toch maar voor die vermaledijde televisie te gaan werken. Hij schreef in die hoedanigheid onder meer mee aan series als The Rockford Files en Northern Exposure.
Toen hij eind jaren negentig bezig was met een nieuwe pilot voor televisie, hoopte Chase stiekem dat die zou worden afgekeurd. In dat geval zou hij de pilot omvormen tot een speelfilm en proberen alsnog een carrière als filmregisseur van de grond te krijgen. Het uitgangspunt van die pilot? Een maffiabaas met een moedercomplex kampt met paniekaanvallen en gaat daarvoor in therapie. De grote droom van Chase zou niet uitkomen, want we weten inmiddels allemaal dat die pilot (gelukkig) geen film is geworden, maar een televisieserie: The Sopranos.
De rest is geschiedenis. The Sopranos luidde een revolutie in voor het medium televisie, dat eind jaren negentig het afvoerputje van de popcultuur dreigde te worden. Hoewel The Sopranos al in 2007 ten einde kwam (en hoe!) bleek de honger een kleine vijftien jaar later nog steeds niet gestild. Tijdens de pandemie werd de HBO-serie (opnieuw) massaal gebinged in Amerika en de zielenroerselen van Tony Soprano (wijlen James Gandolfini) sloegen óók aan bij een nieuwe generatie. De tand des tijds had nauwelijks vat gekregen op de serie. Integendeel: alle pessimistische observaties in The Sopranos over het (morele) verval in Amerika bleken opvallend profetisch.
De film wil laten zien hoe de jonge Tony Soprano opgroeit, het verhaal vertellen van een onbekende, mythische man en óók nog iets zeggen over rassenkwesties in New Jersey
Grote onbekende
En aangezien film- en televisiestudio’s altijd op zoek zijn naar manieren om populaire titels verder uit te bouwen, kon een nieuw hoofdstuk in het Sopranos-universum eigenlijk niet uitblijven. En hoewel Chase jarenlang weinig zin had om terug te keren naar New Jersey – de staat waar het verhaal zich afspeelt – besloot hij uiteindelijk tóch de pen weer op te pakken. Een direct vervolg was nooit een optie, en dus keerde Chase terug naar het einde van de jaren zestig, de ‘hoogtijdagen’ van de Amerikaans-Italiaanse maffia. ‘The good ol’ days,’ zoals Tony Soprano ze in de serie vaak weemoedig noemde.
Diezelfde Tony is in The Many Saints of Newark nog een jonge jongen die af en toe iets opvangt over de maffia via zijn aangetrouwde oom en vaderfiguur Dickie Moltisanti (Alessandro Nivola). In wezen is de jonge Tony (gespeeld door Michael Gandolfini, inderdaad: de zoon van James) daarmee niet meer dan een belangrijk bijfiguur, maar Dickie leren we in deze film pas echt kennen. De oplettende Sopranos-kijker zal zich herinneren dat er regelmatig werd gerefereerd aan de belangrijke rol die Dickie – tevens de vader van Tony’s latere protegee Christopher – speelde in de vorming van Tony, alleen kregen we hem nooit te zien.
©
Barry Wetcher / Apple TV
Vlnr: Corey Stoll, Joey Diaz, Vera Farmiga, Jon Bernthal, Michael Gandolfini, Gabriella Piazza en Alessandro Nivola
Nieuw reliëf
Dickie is een maffiabaas met problemen en zorgen, net als Tony in The Sopranos. Er is gedoe aan het thuisfront, er zijn minnaressen en de relatie met zijn vader, Hollywood Dick (Ray Liotta, zijn beste rol in jaren), is stroef. Daar komt bij dat een van Dickies trouwste secondanten, Harold McBrayer (Leslie Odom Jr.), na de Afro-Amerikaanse rellen van 1969 steeds meer zijn eigen plan trekt. En ondertussen worstelt Dickie ook nog met die ene grote vraag: in hoeverre moet hij zijn slimme neef Tony bij de criminele organisatie betrekken?
Terwijl Dickie zijn handen hier vol aan heeft, zien we jongere versies van diverse klassieke figuren uit The Sopranos voorbijkomen. Denk aan de geniepige en wraakzuchtige Uncle Junior (Corey Stoll), Tony’s latere consiglieri Silvio en Paulie, en uiteraard moeder Livia (Vera Farmiga), een van de grootste slechteriken uit de televisiegeschiedenis. Bij prequels ligt het gevaar op de loer dat acteurs blijven steken in karikaturale imitaties, wat soms het geval is bij Billy ‘Paulie’ Magnussen en John ‘Silvio’ Magaro, maar met name Stoll en Farmiga slagen er knap in hun iconische personages nieuw reliëf te geven.
Bestaansrecht
Toch komt The Many Saints of Newark niet overal even goed uit de verf. Chase heeft genoeg frisse ideeën om zijn Sopranos-prequel bestaansrecht te geven, maar soms slaat hij te ver door in zijn drang nieuwe verhalen aan de Sopranos-canon toe te voegen. De film wil laten zien hoe de jonge Tony Soprano opgroeit, daarnaast het verhaal vertellen van een mythische man die we alleen kennen uit anekdotes en tegelijkertijd óók nog iets zeggen over rassenkwesties in het New Jersey van eind jaren zestig. Dat is te veel van het goede voor een film van twee uur en het roept de vraag op waarom The Many Saints niet gewoon een (mini)serie is geworden. In dat geval had Chase alle tijd gehad om de vele interessante thema’s grondig uit te diepen.
Maar het bloed kruipt toch waar het niet gaan kan en 22 jaar nadat de pilot van The Sopranos verscheen, heeft Chase nu in elk geval wel een film afgeleverd. En al had The Many Saints of Newark misschien beter gewerkt als serie, er valt genoeg te genieten voor Sopranos-fans en liefhebbers van klassieke maffiafilms. Inmiddels schijnt Chase al te werken aan een nieuwe Sopranos-gerelateerde serie. Na het zien van de film zal dit voor weinig mensen als een verrassing komen. Zelf zal hij het nooit toegeven, maar uiteindelijk is Chase toch het meest op zijn plaats bij die verdomde televisie.