Zeldzame interviews met Stanley Kubrick

Stanley Kubrick volgens velen: de ultieme perfectionist, een beruchte control freak en bovenal een enigmatisch filmgenie. De meestercineast uit New York leidde een teruggetrokken leven in Engeland en gaf amper interviews. Voor de Franse filmcriticus Michel Ciment maakte Kubrick een uitzondering. In de jaren zeventig en tachtig voerden de twee uitgebreide gesprekken over Kubricks films. De audio-opnames van deze interviews staan centraal in de documentaire Kubrick by Kubrick (Gregory Monro, 2020), woensdag 27 januari op het programma in Het uur van de wolf.

In meer dan veertig jaar maakt hij slechts dertien films, stuk voor stuk innovatief en op hun eigen manier belangrijk (wellicht met uitzondering van de eerste film Fear and Desire (1958), die hij in de documentaire ‘slecht gemaakt, banaal en hoogdravend’ noemt). Op het eerste oog kenmerkt Kubricks invloedrijke oeuvre zich vooral door variatie: van anti-oorlogsfilm Full Metal Jacket (1987) en het kostuumdrama Barry Lyndon (1975) tot scifi-klassieker 2001: A Space Odyssey (1968) en de psychologische horrorfilm The Shining (1980). Kubrick vertelt Michel Ciment over zijn aversie tegen film als betekenisloos en melodramatisch vermaak. Ook heeft hij het over de invloed van de Jungiaanse opvatting over de dualiteit van de mens, bijvoorbeeld altruïsme en samenwerking tegenover xenofobie en agressie in Full Metal Jacket. Hij was vooral geïnteresseerd in de schaduwzijde van de mens, wat resulteerde in duistere personages zoals bendeleider Alex in het controversiële A Clockwork Orange (1971). Ciment vraagt waar deze voorkeur vandaan komt. Een grinnikende Kubrick: ‘Je kunt beter in de hel regeren dan in de hemel dienen.’

In de gesprekken met Ciment toont Kubrick zich bedachtzaam en geëngageerd. Hij is ook nogal rechtdoorzee over zijn regieproces. Waarom castte hij bijvoorbeeld acteur Ryan O’Neal als het titelpersonage van Barry Lyndon? Kubrick: ‘Het was duidelijk dat Barry Lyndon fysiek aantrekkelijk moest zijn. Daarom kon hij niet gespeeld worden door Al Pacino of Jack Nicholson.’ Hij maakt bovendien een veelzeggende vergelijking tussen zichzelf als regisseur en Napoleon, die zijn succesvolle veldslagen tot in detail voorbereidde. En mede dankzij die militaire precisie werd Kubrick een van de meest vernieuwende filmmakers van de twintigste eeuw.