Bardo, de nieuwe film van Alejandro G. Iñárritu, is met afstand zijn meest persoonlijke film tot nu toe. ‘Deze film komt recht uit mijn onderbewuste, en je kan dat onderbewuste niet serieus genoeg nemen.’

‘Al mijn andere films maakte ik als het ware met mijn ogen open. Zelfs wat ik over die films voelde of dacht, kan je relateren aan een werkelijkheid die je kan zien. Maar voor deze film moest ik mijn ogen dichtdoen en bij mezelf naar binnen kijken. Waar het veel complexer en chaotischer is. Een wereld vol persoonlijke herinneringen, surrealistische beelden, en tegenstrijdigheden. En zeker niet met alleen positieve herinneringen, wat het voor mij vaak een oncomfortabele ervaring maakte.’

‘Vier jaar lang schreef ik dingen op die in mijn leven belangrijk voor mij zijn geweest. Het probleem was dat die dingen een nogal abstract geheel vormden, zonder logische volgorde of heldere structuur. Deze film heeft dan ook geen klassieke structuur, hooguit een emotionele kern. Want ik moest al die dingen die ik heel goed begreep met mijn hart – niet met mijn hoofd – in een volgorde zetten die recht doet aan de emotionele kracht van die gevoelens en herinneringen. Wat ik maar probeer te zeggen is dit: deze film komt recht uit mijn onderbewuste, en je kan dat onderbewuste niet serieus genoeg nemen.’

Dat zei de Mexicaanse regisseur Alejandro G. Iñárritu (1963) eind oktober tegen filmtijdschrift Hollywood Reporter over zijn nieuwe film Bardo, die twee maanden eerder op het festival van Venetië in première was gegaan. De meningen over zijn film waren toen nogal verdeeld, en bovenstaande uitleg van Iñárritu klinkt bijna als een excuus. Een excuus voor waarom Bardo zo eigenzinnig, surrealistisch en zelfgericht is geworden. Met name dat laatste was waar verschillende journalisten in Venetië zich aan stoorden. Bardo ging wel héél erg over Iñárritu. Was daarom zelfvoldaan en bovendien incoherent. Van de maker van meesterwerken als Babel, Birdman en The Revenant hadden de criticasters meer verwacht. Of op zijn minst iets heel anders.

Alejandro G. Iñárritu (staand) op de set van Bardo, False Chronicle of a Handful of Truths

Onvergetelijke beelden

Ik zag Bardo toen ook in Venetië, en de film gaat inderdaad heel erg over Iñárritu, maar dat is geen enkel probleem. Omdat zijn angsten en obsessies niet alleen particulier maar ook universeel zijn. Iñárritu is niet de enige die zijn land verliet om elders op zoek te gaan naar succes, of de eerste die als kunstenaar nadenkt over zijn artistieke integriteit, en zeker niet de enige die worstelt met het politieke heden en verleden van zijn vaderland. Hij is wel de enige die dat in zulke prachtige, verrassende en onvergetelijke beelden kan gieten. Bovendien zorgt de humor en zelfspot in Bardo ervoor dat de film nooit zelfvoldaan wordt, of introspectieve navelstaarderij.

In de film heet hij overigens Silverio Gama en is hij geen filmregisseur, maar een gevierde journalist en documentairemaker. Silverio mag in Amerika een belangrijke prijs in ontvangst nemen, maar keert voor het zover is eerst terug naar Mexico, dat hij jaren geleden heeft verlaten (Iñárritu zelf verruilde zijn vaderland in 2001 voor Los Angeles). Eenmaal daar beginnen Silverio’s persoonlijke herinneringen, diepgewortelde angsten en belangrijke historische gebeurtenissen uit zijn geboorteland steeds meer door elkaar te lopen.

Het resultaat is een caleidoscopische ervaring, waarbij Silverio zich weliswaar helemaal blootgeeft, maar de kijker nooit weet wat nu feit is en wat fictie. Bardo – wat in het boeddhisme overigens een toestand tussen leven en dood betekent – is volgens Iñárritu dan ook geen autobiografie, maar autofictie. Iets waar de ondertitel van de film – ‘valse kroniek van een handvol waarheden’ – nog eens fijntjes aan herinnert.

Daniel Jiménez Cacho als journalist Silverio Gacho in Bardo, False Chronicle of a Handful of Truths

Afslankactie

In de regel worden Iñárritu’s films overladen met loftuitingen en prestigieuze prijzen. Op het moment van schrijven (14 november) staat de teller voor Iñárritu volgens de IMDb op 121 awards en 166 nominaties. Waaronder vier Oscars, twee Golden Globes en een handjevol prijzen in Cannes. De kritiek op Bardo in Venetië was dan ook nieuw voor de regisseur. En gelijk na het festival ging hij terug naar de montagetafel, waar hij 22 minuten uit zijn film sloopte. Niet dat er daarmee een uitgebeende film overbleef. Ook na die afslankactie duurt Bardo nog steeds ruim tweeëneenhalf uur.

De ontevreden journalisten uit Venetië zullen in die hermontage ongetwijfeld de bevestiging van hun gelijk zien, maar in hetzelfde interview met Hollywood Reporter zei Iñárritu daarover: ‘Mensen die de originele versie hebben gezien zullen de aanpassingen waarschijnlijk niet eens opmerken. De film is in feite intact gebleven. Hij is alleen een beetje afgevallen. Het is nog steeds dezelfde persoon, maar dan ietsje dunner. En daar ben ik heel blij mee.’

Ik ook.

Bardo draait vanaf 17 november in de Nederlandse bioscopen en is vanaf 16 december te streamen op Netflix.

Deze films draaien momenteel ook in de bioscoop

  • Meer over Bardo, False Chronicle of a Handful of Truths