De bijzondere samenwerking tussen Penélope Cruz en Pedro Almodóvar

Op haar vierde weet Penélope Cruz (1974) al wat ze later gaat worden: balletdanseres. Negen jaar lang beult ze zich af op de balletschool en verschillende privéopleidingen, maar dan ziet ze de film Átame! (1989) van regisseur Pedro Almodóvar. De vijftienjarige Penélope is diep onder de indruk van het krachtige spel van hoofdrolspeler Victoria Abril en besluit dat ze niet alleen balletdanseres wil worden, maar ook actrice.

Die combinatie blijkt echter te zwaar en dus moet een van de twee wijken. De spitzen gaan in de kast en Cruz richt zich op een carrière als actrice. Die gaat vrijwel direct al van start. De piepjonge Cruz wordt door regisseur Bigas Luna gecast voor de hoofdrol in diens erotische relatiedrama Jamón, jamón (1992), waardoor ze in Spanje een ster en een sekssymbool zal worden. Cruz is pas zestien tijdens de opnamen van Jamón, jamón en zal later bekennen dat het spelen in die film – waarin ze naakt te zien is – haar voor de rest van haar leven heeft beschadigd.

De rollen blijven komen en Cruz speelt in zowel Spaanse als Italiaanse films, meestal van bedenkelijk niveau. Terwijl ze het liefst had gespeeld in een film van Pedro Almodóvar, regisseur van Átame!, de film waar het voor haar allemaal mee begon.

Die kans komt wanneer Almodóvar haar belt voor een rolletje in zijn film Carne trémula (1997). Of ze een jonge, hoogzwangere prostituee wil spelen die op weg naar het ziekenhuis in de bus bevalt van haar baby? Cruz accepteert maar wat graag en zo begint een heel bijzondere samenwerking tussen de actrice en de regisseur.

Cruz is ook te zien – opnieuw in een bijrol – in Almodóvars volgende film, Todo sobre mi madre (1999), waarin ze een zwangere non met aids speelt. Almodóvar zoekt in zijn films vaak de rafelranden van de maatschappij op, maar doet hij dat aanvankelijk nog in vaak half hysterische komedies, met Todo sobre mi madre begint hij aan een nieuwe, wat meer ingetogen fase van zijn carrière. Met succes, want de film levert hem een Oscar voor beste niet-Engelstalige film op en voor Cruz blijkt dit het visitekaartje voor Hollywood.

Ook daar zit ze niet om werk verlegen. Begin 2000 is Cruz te zien in een handvol grootschalige Hollywoodproducties, die haar – afgezien van in de roddelpers breed uitgemeten relaties met acteurs Tom Cruise, Matthew McConaughey en Matt Damon – artistiek gezien weinig zullen brengen.

Voor de betere films moet ze terug naar Spanje en naar Almodóvar. Diens geestige komedie Volver (2006) levert Cruz haar eerste hoofdrol op in een van zijn films. Hoewel ze dan amper 32 jaar is, overtuigt ze als de dynamische Raimunda, moeder van een veertienjarige dochter.

Ook Woody Allens zedenschets Vicky Cristina Barcelona (2008) wordt in Spanje opgenomen. De film gaat over twee Amerikaanse vrouwen – Vicky en Cristina – die in Barcelona verliefd worden op de ruige schilder Juan Antonio, gespeeld door Javier Bardem. Cruz heeft een bijrol, maar maakt veel indruk als Juan Antonio’s labiele ex Maria Elena. Het levert haar een Oscar op (de eerste voor een Spaanse actrice) en een echtgenoot. Want hoewel Javier Bardem de tegenspeler van Cruz was in haar allereerste film, Jamón, jamón, slaat de vonk pas vijftien jaar later over tijdens de opnamen van Vicky Cristina Barcelona. De twee vormen een koppel en krijgen twee kinderen, Leo in 2011 en Luna in 2013.

Cruz is eindelijk moeder, iets wat haar in Almodóvars films al drie keer overkomen is. Het is opvallend hoe vaak de Spaanse regisseur haar heeft gecast als (aanstaande) moeder. Cruz is te zien in zeven van zijn laatste elf films en zes keer was ze zwanger of moeder. Almodóvar castte haar zelfs als zijn eigen moeder, in Dolor y gloria (2019).

Een echte verklaring daarvoor heeft de regisseur niet. Wel bekende hij in interviews dat hij met Cruz het beeld van de moeder in de Spaanse cinema wilde veranderen. Moeders waren in Spaanse films altijd seksloze, wat gezette huisvrouwen. Almodóvar wilde moeders de glamour geven die ze ook hadden in Italiaanse films uit de jaren vijftig en zestig, toen actrices als Anna Magnani en Sophia Loren lieten zien dat moeders ook aantrekkelijk mochten zijn.

In zijn nieuwste film, Madres paralelas, is Penélope Cruz andermaal zwanger. Ze speelt bijna-veertiger Janis, die ongewenst zwanger wordt na een affaire met de man die onderzoekt waar haar onder dictator Franco vermoorde grootvader begraven ligt. In het ziekenhuis ontmoet ze twintiger Ana, die ook al ongewenst zwanger is. Daarna volgen we de parallelle levens van beide moeders, maar nog meer vertellen haalt veel van het plezier van dit aangrijpende en vaak verrassende drama weg.

Of Cruz in een volgende film van Almodóvar weer zwanger zal zijn valt te betwijfelen. Ze wordt 48 in april en dat is geen leeftijd om nog zwanger te worden. Het is wel een leeftijd waarop in Hollywood goede rollen voor vrouwen beginnen op te drogen. Maar daar is de actrice totaal niet mee bezig. In een recent interview zei ze daarover: ‘Er is nog zo veel wat ik wil gaan doen. Ik weiger om vijftig te worden en thuis naast de telefoon te gaan zitten wachten. In Spanje werken actrices tot ze oud zijn. En dat ben ik ook van plan.’