See How They Run is één grote ode aan de Queen of Crime

In de nieuwe komedie See How They Run wordt een verwaande Hollywoodregisseur ingehuurd om The Mousetrap te verfilmen, het beroemde toneelstuk van Agatha Christie. Nee, hij heeft het bewuste stuk nog niet gezien, maar dat lijkt hem geen probleem. ‘Het is een whodunit hè,’ merkt hij laconiek op. ‘Als je er één hebt gezien, heb je ze allemaal gezien.’

Een geinige knipoog naar het publiek. Want See How They Run is zelf ook een whodunit, waarin de clichés van het genre expres lekker dik worden aangezet. Maar de grap heeft nog een dimensie, zij verwijst ook naar een eeuwige discussie rond het werk van Agatha Christie: zijn haar verhalen in essentie nogal simpel en inwisselbaar, of juist briljant en steeds weer verrassend?

Voor beide meningen valt wel iets te zeggen. De Britse schrijfster, die leefde van 1890 tot 1976, was in elk geval uiterst productief: ze liet zo’n zeventig romans, 150 verhalen en twintig toneelstukken na. Met enig cynisme kun je stellen dat ze daarin steeds dezelfde riedel herhaalt: er wordt een moord gepleegd op een afgelegen locatie, een excentrieke speurneus ondervraagt een bonte groep verdachten en ten slotte wordt alles keurig verklaard. Maar tegelijkertijd laat Christie als geen ander zien hoeveel er binnen zo’n raamwerk mogelijk is. Bij haar kan echt iedereen de moordenaar zijn: de meest óf de minst opvallende verdachte, de hele groep tegelijk, een kind, het noodlot en zelfs de agent of de verteller van het verhaal. Christie vond de whodunit misschien niet eigenhandig uit (ze werd zelf weer beïnvloed door auteurs als Poe en Doyle), maar maakte het latere vakgenoten wel erg lastig om nog originele moordplots te verzinnen. Niet voor niets groeide ze uit tot de succesvolste romanschrijver ooit – qua verkoopcijfers legt ze het enkel af tegen Shakespeare en de Bijbel.

En die status zal ze nog wel even houden. Bijna vijftig jaar na haar dood is Christie nog verbazend populair. De laatste jaren verschenen er allerlei nieuwe uitgaven van haar boeken, reeksen strips en computerspellen, een serie prestigieuze BBC-films. Disney werkt zelfs aan een compleet filmuniversum rond haar beroemde personages Poirot en Miss Marple. De eerste delen – Murder on the Orient Express en Death on the Nile, met Kenneth Branagh als de ijdele inspecteur – verschenen al in de bioscoop. En dan zijn er nog zelfstandige producties waarin Christies geest opzichtig rondwaart, zoals de film Knives Out en de serie Only Murders in the Building.

Tot die laatste categorie behoort ook See How They Run. De film is op te vatten als één grote ode aan de Queen of Crime. En dan vooral aan haar stuk The Mousetrap. Voor een optimale filmbeleving is het wel handig om daar iets van af te weten.

The Mousetrap verscheen oorspronkelijk als het radiohoorspel Three Blind Mice, dat Christie in 1947 schreef voor de tachtigste verjaardag van oud-koningin Mary. De toneelversie ging in 1952 in première in het Londense West End. De plot, geïnspireerd door een bestaande moordzaak, is vintage Christie: een handjevol gasten raakt ingesneeuwd in een Brits landhuis, er vallen wat doden en dan komt er een detective aangeskied om de zaak te onderzoeken. De moordenaar laat briefjes achter die verwijzen naar het kinderversje ‘Three Blind Mice’, vandaar de titel.

Nu is de clou van The Mousetrap nog net iets vernuftiger dan gewoonlijk, dus was Christie erg beducht op spoilers. Ze liet de productie eindigen met een oproep om niets te verklappen en legde vast dat er pas een verfilming mocht komen als het stuk minstens een halfjaar uit de theaters was verdwenen. De grap is: dat moment is nooit gekomen. The Mousetrap werd een ongekende hit en groeide uit tot de langstlopende voorstelling aller tijden. Na zeventig jaar wordt het stuk nog dagelijks opgevoerd. En die film mag nog altijd niet worden gemaakt.

See How They Run (de filmtitel verwijst naar een regel uit het genoemde versje) speelt een listig spel met dit gegeven. De film is geen directe bewerking van The Mousetrap, maar schuurt er wel brutaal dicht tegenaan. Het verhaal speelt zich af in het Londen van de jaren vijftig, waar de bewuste voorstelling net voor de honderdste keer is opgevoerd. Tijdens de naborrel wordt er achter de coulissen een moord gepleegd. Het slachtoffer is de eerdergenoemde Hollywoodregisseur die het stuk wilde verfilmen (Adrien Brody). Al snel arriveert er een paar rechercheurs, een norse oude rot (Sam Rockwell) en een overijverig groentje (Saoirse Ronan), die uiteraard een ronde gaan maken langs alle verdachten.

Hoewel See How They Run zich uitstekend zou lenen voor een potje Agatha Christie-bingo, is de film gelukkig meer dan een feestje voor ingewijden. Ook wie niet alle verwijzinkjes oppikt (zoals de namen van personages) kan prima genieten van de scherpe dialogen en de lekker uitbundig spelende ensemblecast.

Vooruit, de personages blijven goeddeels van karton, maar ook dat is geheel in stijl. Agatha Christie lees je niet voor karakterontwikkeling of diepzinnige terzijdes. Haar verhalen zijn ingenieuze puzzels, soepel en smaakvol verteld, zonder vervelende losse eindjes. Ideaal escapisme kortom. Je hoeft geen detective te zijn om te snappen waarom ze dezer dagen weer zo in de smaak vallen.