Na elke aflevering van Zomergasten wordt een film uitgezonden die is gekozen door de gast van die avond. VPRO Cinema blikt wekelijks vooruit op de keuzefilm en somt de leukste wetenswaardigheden op. Op 31 juli te zien: Dead Ringers van David Cronenberg.

De film in tien woorden
Tweelingbroers werkzaam als gynaecologen delen alles, totdat één verliefd wordt.

Gekozen door
Zomergast Sandra Phlippen is econoom en socioloog. Als hoofdeconoom bij ABN Amro geldt ze als een van de invloedrijkste economen van Nederland. Ze is docent aan de Erasmus School of Economics in Rotterdam, was hoofdredacteur van het vakblad ESB en werkte als chef economie bij het Algemeen Dagblad. De uitzending is op 31 juli 2022 vanaf 20.20 uur te zien op NPO 2.

Setverhalen
Een van de drijvende krachten achter cultklassieker Dead Ringers is de fenomenale acteerprestatie van Jeremy Irons. In de film speelt hij de eeneiige tweelingbroers Elliot en Beverly Mantle, die samen een gynaecologiepraktijk runnen. In de scènes waarin de twee samen in beeld verschijnen werd motion control gebruikt, een digitale filmtechniek waarbij meerdere opnames naadloos over elkaar heen gemonteerd kunnen worden. Een techniek die toentertijd – de film kwam uit in 1988 – nog in de kinderschoenen stond.

Maar ondanks de indrukwekkende technische foefjes is het vooral Irons die het geloofwaardig maakt dat je naar twee verschillende personages kijkt. Om het hem makkelijker te maken deze lastige acteerklus te klaren, werden twee verschillende kleedkamers gemaakt voor de acteur, elk voor een van de personages. Maar in interviews vertelt Irons dat het vooral zijn ‘interne schakelaar’ was die hem hielp de twee rollen te spelen. Wanneer hij Elliot, de meer charismatische, charmante broer speelde, acteerde hij vanuit zijn voorhoofd. Bij de vertolking van de meer introverte broer Beverly verlegde hij het energiepunt naar zijn keel. Deze op het oog simpele acteertechniek zorgde ervoor dat zijn postuur, zijn blik en zijn manier van praten veranderde als hij switchte van rol.

© IMDb

Quotes van de makers
In de filmografie van Cronenberg wordt Dead Ringers vaak gezien als de eerste van zijn meer kunstzinnige films. De Canadese regisseur, die door sommige filmcritici tot dan toe werd gezien als maker van B-films in het body horror-genre, werd daarna wat serieuzer genomen, omdat Dead Ringers meer universele thema’s aansnijdt. Waar Cronenberg het overigens zelf bepaald niet mee eens was. In het boek Cronenberg on Cronenberg zei de regisseur daar het volgende over: ‘Ik zie horrorfilms als kunst. Het zijn films die je confronteren met aspecten in je eigen leven die je het liefst uit de weg gaat. Alleen omdat je een horrorfilm maakt, wil nog niet zeggen dat je geen kunstzinnige film kunt maken.”

Dead Ringers heeft voor hem wel een speciaal plekje in zijn oeuvre. ‘De respons die ik kreeg op de film was er een die ik nog nooit bij een van mijn andere films heb gekregen. Ik hoorde bijvoorbeeld dat iemand de film zag en daarna drie uur moest huilen. Dus ik dacht: “Dat is het. Daar wilde ik naar toe.” Ik kan het niet goed onder woorden brengen, maar het heeft in ieder geval weinig te maken met gynaecologie of tweelingen, en alles met wat het betekent om mens zijn. Het draait om het onuitsprekelijke verdriet dat onderdeel is van het menselijk bestaan.’

Prijzen
Tot verbazing van velen werd Jeremy Irons compleet over het hoofd gezien bij de Oscars. In een toenmalig interview met The Guardian reageerde de acteur verbaasd: ‘Als je hiervoor al niet genomineerd wordt, waarvoor dan wel?’ Toen Irons een aantal jaar later wel een Oscar won voor zijn rol in Reversal of Fortune, bedankte de acteur Cronenberg tijdens zijn dankwoord. Om daarna veelbetekenend toe te voegen: ‘Sommigen van jullie zullen wel begrijpen waarom’.

Dead Ringers haalde in 1989 wel de Top Tien van het gerenommeerde Franse filmtijdschrift Cahiers du Cinéma. In de lijst met de beste films van het jaar eindigde de film op de derde plek. En regisseurs Park Chan-Wook (Oldboy, The Handmaiden) en Denis Villeneuve (Dune, Arrival) rekenen de film tot hun persoonlijke favorieten.

Buiten beeld
Al in 1981 liep Cronenberg rond met het idee voor Dead Ringers. Het verhaal van de tweelingbroers is gebaseerd op het echte leven van twee gynaecologen uit New York, genaamd Stewart en Cyril Marcus. Ook zij leken sprekend op elkaar en werden door hun patiënten nogal eens door elkaar gehaald, net als in de film. In 1975 werden de tweelingbroers dood aangetroffen in hun appartement. De oorzaak van hun overlijden is nog steeds een mysterie.

De verschillende studio’s die Cronenberg benaderde met zijn idee voor de film, waren niet bepaald enthousiast. Het onderwerp zou te heftig zijn en gegarandeerd een flop worden. Uiteindelijk produceerde Cronenberg de film zelf, maar ook dat ging niet zonder slag of stoot. Want veel acteurs die de filmmaker de rol van de tweelingbroers aanbood weigerden: Zo zou John Hurt hebben geweigerd omdat ‘het spelen van één personage al moeilijk genoeg is, laat staan twee’, en liet ook Robert De Niro de rol lopen omdat hij niet comfortabel zou zijn geweest met het idee een gynaecoloog te moeten spelen. Gelukkig zei Jeremy Irons wel ja.

Meer over Dead Ringers en andere films van Zomergasten