Politieke dramaserie Borgen: ook Deense macht corrumpeert

Het klinkt natuurlijk te saai voor woorden: een dramaserie over de Deense politiek. Wie zou daar in hemelsnaam naar kijken? Dat vroeg ook Adam Price zich af, toen hij de serie Borgen (de burcht) schreef. We hebben deze politieke hitserie rechtstreeks te danken aan de spierbundel die zich naast Price in het zweet stond te werken in de sportschool. Op het nieuws flitste een item voorbij over de aanstaande verkiezingen. Price’s buurman haalde zijn getatoeëerde schouders op en verklaarde echt niet van plan te zijn te gaan stemmen.

Hoe is het mogelijk dat je als inwoner van een klein, bevoorrecht land waar de democratie al 160 jaar functioneert niet eens de moeite neemt gebruik te maken van je stemrecht, vroeg Price zich af. Uit frustratie over die politieke desinteresse schreef hij Borgen, al had hij toen niet de illusie dat zijn medesporter daar naar zou willen kijken. Toch is de kans groot dat hij de serie heeft gezien, want maar liefst veertig procent van de Denen keek. Inmiddels wordt de serie van Zuid-Korea tot Estland uitgezonden en is het strenge silhouet van Birgitte Nyborg een iconisch beeld geworden dat staat voor de ongekend hoge kwaliteit van Deens tv-drama.

Voor wie echt van niks weet: Borgen gaat over veertiger Birgitte Nyborg, partijleider van de fictieve Middenpartij, die dankzij allerlei politieke schermutselingen onverwacht de eerste vrouwelijke premier van Denemarken wordt. Thuis heeft ze een liefhebbende echtgenoot en twee leuke kinderen, op kantoor wordt ze bijgestaan door een uitgekookte spindoctor in de persoon van Kasper Juul. Die is weer de ex-vriend van politiek verslaggever Katrine Fønsmark. Werk en leven van dit drietal vormen het hart van Borgen, maar er is volop ruimte voor fantastische bijrollen, die naarmate de serie vordert steeds meer diepgang krijgen.

De Deense politiek vertoont opmerkelijk veel overeenkomsten met de onze. Zo is er een meerpartijenstelsel, waarbinnen over tal van kwesties noodgedwongen gepolderd moet worden. Er loopt een morsige, Wilders-achtige figuur rond die met krachtige oneliners zijn vinger op de zere plekken van de democratie legt. Er zijn oude regenten à la Donner die listig proberen het pluche te heroveren. Birgitte Nyborg zelf laat zich misschien het beste vergelijken met Femke Halsema. Bevlogen, charmant, eloquent en nooit, of in elk geval te weinig, thuis voor man en kinderen. Niet voor niets vertelde Halsema in de Volkskrant dat ze met name dat deel van Borgen uiterst herkenbaar vond. ‘Ik herkende zo veel: dat alles wat je met je gezin doet, wordt onderbroken door telefoontjes. Hoe vaak heb ik niet met mijn jas aan de kinderen in bed gestopt? Een permanent appèl moeten doen op mijn vriend om het thuis op te vangen. Ik vind dat ze dat dilemma heel genuanceerd hebben uitgewerkt, ook vanuit het personage van Philip, Birgittes echtgenoot.’

In hetzelfde artikel verklaarde Diederik Samsom, ook Borgen-fan, trots dat zijn vrouw Philip juist ‘een slappe zak’ vindt, omdat hij het niet volhoudt. ‘Mijn vrouw is gelukkig een sterkere persoonlijkheid.’ Stine Jensen, schrijver-filosoof van Deense komaf en Borgen-fan, valt van haar stoel als we haar dit citaat van Samsom voorleggen. Ze heeft net uitgelegd hoe populair juist deze Philip in Denemarken is. ‘Ik kan niet in het huwelijk van de Samsoms kijken, maar ik vind dit ongelofelijk naïef klinken. We hebben hier natuurlijk Wouter Bos gehad, die gewoon zei dat hij meer tijd aan zijn gezin wilde besteden. Hij werd toen meteen uitgemaakt voor mietje en watje. Ontzettend jammer dat dat soort woorden worden gebruikt voor een man die openhartig en eerlijk is over zijn privésituatie. Philip, de man van Birgitte Nyborg, is beslist geen watje. Hij heeft juist de perfecte balans gevonden tussen werken en zorgen. Wat je heel goed ziet in Borgen, is wat de consequenties zijn van zo’n onderhandelingshuwelijk. Ik heb een keer een interview met Marianne Thieme gelezen waarin ze vertelde dat ze moest oppassen dat ze haar partner niet toesprak alsof ze in de Kamer zaten. Datzelfde zie je in dit huwelijk gebeuren.’

Inmiddels heeft de realiteit de serie ingehaald: in september 2011 kreeg Denemarken een vrouwelijke premier: Helle Thorning-Schmidt. ‘Ze lijkt uiterlijk heel erg op Birgitte Nyborg’, vertelt Jensen, ‘ook zo’n knot, en net zo mooi verzorgd. De verwachtingen waren hooggespannen en die heeft ze niet kunnen inlossen. Mensen vinden haar niet Borgen genoeg. Ze draagt voor een socialist iets te dure Guccipakjes, ze beloofde dingen waar niks van terechtkwam en er is ook een belastingschandaaltje rondom haar echtgenoot geweest. Ik heb haar wel eens op de Deense televisie gezien, maar na tien minuten kon ik het niet meer aanhoren. Ze is zo diplomatiek dat ze niks zegt. Een soort Balkenende.’

De grote kracht van Borgen schuilt wat Jensen betreft in de sterke vrouwenrollen. ‘In Denemarken mag je na je bevalling een jaar thuisblijven, maar daarna moet je fulltime aan de slag. Er is dus meer gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen. Maar er wordt wel een prijs betaald voor dit vooruitstrevende model, en dat zie je in Borgen niet alleen bij Birgitte Nyborg, maar ook bij de twee vrouwelijke journalisten, Katrine en Hanne. Ik denk dat die worsteling tussen werk en privéleven voor heel veel kijkers erg herkenbaar is.’ De schrijvers zitten dicht op de huid van de actualiteit, en die beperkt zich niet tot de buitenwijken van Kopenhagen. Deense soldaten onder vuur in Afghanistan, het gelobby rondom de benoeming van een nieuwe eu-commissaris, vredesonderhandelingen met Afrikaanse leiders, de stroeve verhoudingen met Groenland. En tussen al die perikelen door zien we de bevlogen Nyborg geleidelijk veranderen in een geslepen onderhandelaar.

Elke aflevering begint met een citaat van Machiavelli, of Shakespeare. Uiteindelijk is Borgen vooral een studie naar macht, en hoe die bijna onvermijdelijk corrumpeert. Dat zien we ook met Nyborg gebeuren. Misschien is dat de grootste verdienste van deze serie, dat het stemvolk ziet hoe moeilijk het is om integer politiek te bedrijven. Hoe je je idealen soms moet verkwanselen, hoe je erin geluisd wordt door collega’s die je dacht te kunnen vertrouwen, hoe belangrijk het is de media te vriend te houden en hoe kinderen eronder lijden dat ze hun moeder vaker op televisie zien dan aan hun bed.

Is er dan niets aan te merken op Borgen? Jawel, maar dan moet je wel een ontzettende miereneuker zijn. Zo is journaliste Katrine anchorwoman én verslaggever, en haar baas Torben Friis hoofdredacteur én politiek analist. Maar wie kan dat wat schelen?