Een paar maanden na House of Cards ging alweer de volgende ‘Netflix-Original
’-serie in première. De verwachtingen waren hooggespannen; House of Cards was
een geweldige serie, imponerend hogeschoolwerk over de Amerikaanse politiek.
Netflix had dus onze volle aandacht. Maar een serie over een vrouwengevangenis?
We hadden er niet meteen zin in. Vrouwenvleugel, de RTL4-soap uit de jaren
tachtig, kwam in gedachten, en daar werden we niet vrolijk van. De trailer hielp
ook niet: mooie slimme New Yorkse met hip leventje belandt achter de tralies
tussen allemaal echte gevangenen maar gelukkig kunnen ze huilen en lachen met
elkaar en veel delen. Het lijkt een soap-achtige feelgoodserie vol emo-momenten
. Toch was de Amerikaanse pers overwegend enthousiast; New York Magazine, de
Washington Post en de Huffington Post zelfs laaiend enthousiast. ‘Misschien wel
beter dan House of Cards’, twitterde een van de critici. Nou nou.
Inmiddels zijn we allang verslaafd. Slechte trailer, is de conclusie na het zien
van het eerste seizoen en de eerste zes afleveringen van het tweede dat vrijdag
6 juni uitkwam. Orange is the New Black is inderdaad een hele goede serie. Okee
, die emo-momenten zijn er, zeker in het eerste seizoen – het tweede is
grimmiger, rauwer en daarom (nog) beter. Maar dat minpunt valt weg tegen het
werkelijk uitstekende scenario, geschreven met veel psychologisch inzicht en
mensenkennis en met een aantal sterke, onverwachte wendingen met als klapper het
slot van het eerste seizoen, een ‘OMG’-moment dat een ware twitterlawine
losmaakte.
Wat een obligate feelgood comedy over een vrouwengevangenis lijkt, ontpopt zich tot een goedgeschreven serie die knap speelt met vooroordelen: Orange is the New Black.
Hogedrukpan
Orange is the New Black is
gebaseerd op een waar gebeurd verhaal: Piper Chapman heet in werkelijkheid Piper
Kerman, geboren in 1976 als telg uit een welgestelde Bostonian familie. Ze
studeerde aan Smith, een Amerikaanse topuniversiteit, maar raakte als roekeloze
twintiger via haar toenmalige lesbische relatie betrokken bij internationale
drugssmokkel. Tien jaar later, ze was allang een nieuw, keurig leven begonnen,
stond ineens de politie voor de deur. Kerman zat dertien maanden vast en toen ze
vrijkwam schreef ze alles op, gaf haar boek een pakkende titel die verwijst
naar haar modieuze leventje van weleer, Oranje is het nieuwe zwart, en een
bestseller was geboren.
Het boek, dat drie jaar geleden verscheen, trok
de aandacht van scenarioschrijfster Jenji Kohan, die meeschreef aan Mad About
You en Sex and the City tot ze haar eigen series ging maken. Zoals het
succesvolle Weeds, over een financieel aan de grond geraakte, alleenstaande,
hasjdealende moeder. In Orange is the New Black zag Kohan net zo’n onorthodox en
uitdagend onderwerp, met als gemene deler hoe buitengewone omstandigheden ons
uitdagen en op scherp zetten. Zo ontstaat een emotionele hogedrukpan, waar Kohan
vervolgens een vergrootglas op zet.
Verkeerde been
Ze wist wel raad met het boek van Kerman. Om te beginnen zag ze in dat ze aan
Piper een uitstekende verteller had: door haar ogen, iemand die dicht bij ons
staat en met wie we ons makkelijk identificeren, komen we de gevangenis binnen
en leren we de andere gevangenen kennen, die dan nog anoniem zijn in hun oranje
kloffie. En natuurlijk scheren we ze net als Piper gemakshalve over één kam: ze
zullen wel gevaarlijk en onberekenbaar zijn. Ze zullen het er wel naar hebben
gemaakt. En zo zet Jenji Kohan je op het verkeerde been. Want niks is wat het
lijkt, in Orange is the New Black.
Gaandeweg komen we in flashbacks
steeds meer te weten over de achtergrond van Crazy Eyes, Red, Pennsatucky en de
anderen, en duiken uit die oranje uniformen mensen op van vlees en bloed, die
vaak om even toevallige redenen in de gevangenis zijn beland als onze Piper.
Bijvoorbeeld omdat hun vriendje thuis de keuken gebruikte om te dealen, en zij
te bang waren voor zijn harde handen om er iets van te zeggen.
Spiegel
Terwijl de anonieme gevangenen van het begin reliëf
krijgen en je begrip en sympathie voor hen toeneemt, gebeurt bij Piper precies
het tegenovergestelde. Van haar perfecte buitenkantje vallen steeds meer
scherven af. Tot ze aan het slot van het eerste seizoen iets doet waarmee het
verschil tussen haar en de andere gevangen definitief wegvalt, wat het hele
verhaal een geweldige zwieper geeft. Een geniale zet.
Het
gevangenisleven is tamelijk realistisch, volgens een artikel in The Guardian
geschreven door Heather Long, die drie jaar als vrijwilliger in een Amerikaanse
gevangenis werkte. De seks, de relaties, al dan niet ter bescherming tegen
verkrachting en geweld, het voortdurende elkaar uittesten en de psychologische
oorlogsvoering: zo gaat dat, zegt Long. Niet onbelangrijk voor de
geloofwaardigheid.
Maar de grootste kwaliteit van Orange is the New Black
is dat het op een hele slimme manier speelt met onze vooroordelen. We wisten
misschien niet eens dat we ze hadden, maar Kohan wrijft ze onder onze neus en
houdt ons een spiegel voor. Als de schillen van een ui pelt de schrijver de
personages af tot we bij de kern komen en we zien wie ze echt zijn. Wie deugt en
wie niet, wie karakter toont en wie niet blijkt veel minder een kwestie van
afkomst en achtergrond dan je denkt. Dat is heel knap gedaan. Dan kan House of
Cards, om daar nog even op terug te komen, een aantrekkelijker decor hebben, en
een inderdaad bloedstrak gecomponeerd, cynisch verhaal vertellen over macht,
Orange is the New Black heeft meer hart. Daarmee is het zo niet de betere, dan
toch de meest sympathieke van de twee.
Orange is the New Black,
seizoen 1 en 2 (vanaf 6 juni), Netflix
WIE IS WIE IN
ORANGE IS THE NEW BLACK
Piper Chapman (Taylor
Schilling) de hoofdpersoon is een welopgevoede biseksuele New Yorkse met een
knappe vriend die een vonnis van ruim een jaar moet uitzitten wegens haar
aandeel in een drugssmokkeloperatie tien jaar geleden. Gevangenisbijnamen ‘
College’, ‘Brain’, en ‘Dandelion’ ofwel paardenbloem, vanwege haar zachtblonde
haar. Gaandeweg toont Piper haar mindere kanten. Dat ontgaat medegevangene Crazy
Eyes niet: ‘Alle pluis is van je afgewaaid, Dandelion.’ De vriend heet in het
echt Larry Smith, en is de bedenker van het literaire fenomeen van de Six Word
Memoirs. Smith en Kerman zijn nog steeds samen. Een jaar nadat ze vrijkwam,
trouwden ze.
Larry Bloom (Jason Biggs) Verloofde van Piper
, toont begrip dat zijn aanstaande vrouw ruim een jaar achter de tralies
verdwijnt maar is niet alleen maar een nice guy.
Alex Vause
(Laura Prepon) Lesbische drugssmokkelaar die meespeelde met de grote jongens,
had een liefdesrelatie met Piper en betrok haar bij haar handel. Berekenend.
‘Red’ (Kate Mulgrew) Een van de kleurrijkste personages, deze
roodharige Russische die als gevangeniskok haar keuken runt als een leger. Heeft
(nog) veel macht.
‘Pennsatucky’ (Taryn Manning)
Trailertrash junkie, heeft zich bekeerd in de gevangenis en is nu een
geloofsfanaat van de prekerigste soort.
‘Crazy Eyes’ /Suzanne
(Uzo Aduba) Opgevoed door blanke welvarende pleegouders maar geestelijk
instabiel. Wordt door niemand serieus genomen maar is in wezen intelligent en
gevoelig.
‘Taystee’/ Tasha (Danielle Brooks) Een van de
markantste personages, krijgt veel quotable uitspraken in de mond gelegd van de
schrijvers (‘This ain’t The Help, bitch!’). De roep om een Taystee-T-shirt heeft
in de blogosphere al geklonken.
Poussey Washington (
Samira Wiley) Lesbienne die opgroeide op legerbases. Stiekem verliefd op Taystee
.
Nicky Nichols (Natasha Lyonne) Aan de drugs geraakte
telg uit een rijk maar gevoelsarm milieu. Tegen haar moeder: ‘I always miss you
until you’re here. Then I realize the mom I miss must have been someone I
invented when I was a kid.’
Lorna Morello (Yael Stone)
Meisje met te grote dromen dat de werkelijkheid niet aan kan. Ontfermt zich over
Piper.
Aleida Diaz (Elizabeth Rodriquez) Latina bitch met
haar eigen posse, behandelt haar dochter Daya, die ook vastzit, als oud vuil.
Daya Diaz (Dascha Polanco) Dochter van Aleida. Zit geen kwaad bij.
Begint een relatie met een gevangenisbewaarder.
Sam Healy
(Michael Harney) Als cipier en raadsman van de gevangenen onderhoudt hij
persoonlijke relaties met de gevangenen. Lijkt een goeie lobbes en kiest eerst
de kant van Piper, maar als ze weigert zijn schoothondje te worden, wordt hij
vals.
George ‘Pornstache’ Mendez (Pablo Schreiber)
Kwaadaardige en corrupte cipier, bijna karikaturaal neergezet, ook qua uiterlijk
.