Veel conservatieve Amerikanen vinden dat de elite oververtegenwoordigd is in comedyseries, terwijl de middenklasse er bekaaid vanaf komt. Hebben ze een punt?

‘Weerzinwekkend, walgelijk en in strijd met onze waarden.’ Toen het Amerikaanse televisienetwerk ABC in mei aankondigde de zeer succesvolle reboot van Roseanne van het scherm te halen, een paar uur na een racistische tweet van hoofdrolspeler Roseanne Barr, werden deze niet mis te verstane woorden daarbij gebruikt. Zelfs in het Trumptijdperk kun je soms te ver gaan op Twitter. Barrs nachtelijke tirade tegen Valerie Jarett, voormalig adviseur van president Obama, bleek de ondergrens voor ABC.

Het stopzetten van Roseanne was een logische maar pijnlijke beslissing van de zender. De reanimatie van de jarentachtigsitcom, inclusief de originele cast, was het grootste kijkcijfersucces van het afgelopen televisieseizoen (al waren recensenten er minder over te spreken). De eerste aflevering, die in maart 2018 werd uitgezonden, trok 17,7 miljoen kijkers in Amerika. De tweede profiteerde van de buzz en trok nog eens een miljoen extra kijkers. Vandaar dat hetzelfde ABC toen alles nog goed was en Barr zich op Twitter voornamelijk bezighield met bizarre samenzweringstheorieën en steunbetuigingen aan president Trump, heel andere woorden gebruikte.

Roseanne nieuw leven inblazen was onderdeel van de zogenaamde Heartland Strategy, een plan dat de zender ontwikkelde nadat Donald Trump de Amerikaanse presidentsverkiezingen had gewonnen. Misschien, zo redeneerde ABC, was de programmering wel te veel op de progressieve kuststaten gericht en werd een groot deel van de (lagere) middenklasse in de rest van het land onvoldoende bediend. ‘We hebben lang gezocht naar een gevarieerd geluid met het oog op mensen met een kleur, mensen met een verschillende religieuze achtergrond en zelfs mensen met een andere kijk op gender,’ zei ABC-topman Channing Dungey in maart dit jaar tegen The New York Times. ‘Ondertussen hadden we alleen veel te weinig oog voor economische diversiteit en andere culturele scheidslijnen in ons eigen land.’

'The Middle bracht al die jaren precies datgene waar de Roseanne-reboot zo om werd geprezen'

Anke Meijer
© roseanne

Still uit Roseanne

Geen gebrek aan de middenklasse

Dat Hollywood enkel oog heeft voor de zogenaamde elite die in de kuststaten woont, is een veelgehoord punt van kritiek in (met name) conservatieve Amerikaanse kringen. Het is alleen verre van waar. Wie het Amerikaanse televisieaanbod bekijkt, komt diverse comedyseries tegen waarin een gezin uit de (lagere) middenklasse centraal staat. Gezinnen die vaak moeite hebben om rond te komen en mensen die het zich niet kunnen permitteren om uren in een New Yorks koffietentje te hangen, aangezien ze vroeg naar hun werk moeten om geld te verdienen.

‘Dat het televisielandschap voor de terugkeer van Roseanne verstoken was van personages uit de middenklasse is beslist niet het geval,’ zegt Evan Smith, docent televisie, radio en film aan Syracuse University en auteur van het boek Writing Television Sitcoms. Als voorbeelden noemt hij Mom, een comedyserie waarin een moeder en een dochter allebei worstelen met een verslaving (Allison Janney ontving enkele Emmy’s voor haar vertolking van Bonnie Plunkett), Superstore, over werknemers van een winkelketen (veel meer middenklasse dan deze intelligente, hartverwarmende serie wordt het niet) en The Middle, waarin het gezin Heck in Orson, Indiana centraal staat, met onder anderen Everybody Loves Raymond-actrice Patricia Heaton.

© The Middle

Still uit The Middle

Genoeg keuze

The Middle is onlangs na negen seizoenen gestopt (al schijnen er wel plannen te zijn voor een spin-off), maar de serie belichtte al die jaren precies datgene waar de Roseanne-reboot zo om werd geprezen: het leven van een doorsnee (wit) Amerikaans gezin in een zogenaamde flyover state – staten die sommige Amerikanen enkel ‘zien’ als ze van de oost- naar de westkust vliegen of vice versa. Volgens tv-recensenten Caroline Framke en Todd VanDerWerff van website Vox deed The Middle dit vaak zelfs beter dan de reboot van Roseanne, zij het veel minder schreeuwerig. ‘Het gaat niet over mensen die voortdurend roepen wat ze willen, maar over laveren in een wereld die zich niet altijd om jouw welzijn lijkt te bekommeren, een onderwerp dat op een uitzonderlijke, ingetogen en respectvolle manier voor het voetlicht wordt gebracht,’ schreven zij over de serie.

En er is meer. Toen ABC aankondigde Roseanne stop te zetten, wees actrice Minnie Driver in een tweet op haar eigen ABC-sitcom Speechless. ‘Ook wij maken een serie over de middenklasse, je kunt ook naar ons te kijken.’ In Speechless, tevens scherp en vermakelijk, probeert het gezin DiMeo de eindjes aan elkaar te knopen om de zorg te bekostigen voor hun oudste zoon, J.J., die een hersenaandoening heeft. 

Het charmantste voorbeeld is wellicht One Day at a Time van Netflix, een remake van de gelijknamige jarenzeventigsitcom van Norman Lear, eveneens de man achter het legendarische All in the Family (met de bekrompen oude mopperpot Archie Bunker). One Day at a Time, waarin een alleenstaande moeder van Cubaanse afkomst centraal staat, doet in eerste instantie erg ouderwets aan, maar als het gaat om onderwerpen als immigratie of posttraumatische stressstoornis en de uitwerking daarvan is het stiekem een van de vooruitstrevendste televisieseries.

© One Day at a Time / IMdB

Still uit One Day at a Time

Minderheden zijn de uitzondering

Sitcoms over Amerikanen met een donkere huidskleur zijn overigens wel ver in de minderheid. Zo is Black-ish de eerste comedyserie sinds The Bernie Mack Show, die in 2006 stopte, over een zwart gezin. Daarnaast is er Fresh off the Boat, de eerste serie ooit in het genre over een Aziatische familie. Dat is het wel zo’n beetje. Twee series die ook het onderwerp van een grap waren in de reboot van Roseanne. ‘We hebben alle series over Aziatische en zwarte families gemist,’ zegt Dan Conner als ze in de derde aflevering wakker worden voor de televisie, waarop zijn vrouw antwoordt: ‘Ze zijn hetzelfde als wij. Zo, nu ben je weer helemaal bij.’ Met andere woorden: er zijn zo veel series over dit soort gezinnen dat de kijker het nu wel weet.

‘Black-ish en Fresh off the Boat zijn juist uitzonderlijk in het televisielandschap,’ zegt Smith. ‘En dat ze zo’n succes zijn, is veelzeggend. Beide shows zijn goed geschreven, geraffineerd en sociaal relevant. Daarnaast slagen ze erin – net als de Hollywoodfilms Black Panther en Wonder Woman – een breed publiek aan te spreken en daarnaast brengen ze geld in het laatje.’ Dat Roseanne stukliep op het Twittergedrag van de hoofdrolspeler, betekent overigens niet dat tv-producenten zich nu niet meer aan personages met conservatieve opvattingen zullen wagen. Naar aanleiding van het succes van de Roseanne-reboot blies Fox bijvoorbeeld de in 2017 door ABC beëindigde comedyserie Last Man Standing, met Tim Allen, nieuw leven in. De hoofdpersoon uit de serie is, net als Allen zelf, een Republikein.

En ook Roseanne verdwijnt niet helemaal, want een spin-off genaamd The Conners, met dochter Darlene in de hoofdrol, is inmiddels in de maak.