Dat transgender personages amper te zien zijn in populaire cultuur, mag geen verrassing heten. Toch is de afgelopen jaren iets van een kentering zichtbaar. De Vlaamse regisseur Lukas Dhont oogstte vorig jaar wereldwijd lof met zijn schitterende debuutfilm Girl en het Chileense Una Mujer Fantástica won in 2018 de Oscar voor Beste Buitenlandse Film. Alledaagse verhalen over transgenders vonden daarmee voorzichtig een weg naar een groter publiek, in de vorm van films die de kijker een spiegel voor durfden te houden over de onhandige en soms misplaatste omgang met transgenders.
In de driedelige Britse miniserie Butterfly is het de 11-jarige Max/Maxine – een meisje geboren in het lichaam van een jongen – die worstelt met haar lijf: het voelt aan als een gevangenis én een tikkende tijdbom, omdat het in rap tempo mannelijke vormen aanneemt. Max wil niets liever dan een geslachtsverandering ondergaan, maar naast de praktische complicaties, kost het haar (gescheiden) ouders veel moeite om die wens te accepteren. Max’ enige houvast is haar zus Lily, die zelf dan weer worstelt met de geringe hoeveelheid aandacht die ze van haar ouders krijgt.
Het in eigen land lovend ontvangen Butterfly sluit naadloos aan op de vaak nog weinig rooskleurige dagelijkse realiteit voor transgenders. Zo bleek uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau onlangs nog dat transgender jongeren veel vaker te kampen hebben met pesterijen en huiselijk geweld dan leeftijdsgenoten.
Zo ver gaat het in Butterfly niet: hoewel de serie een sterk rauw-realistisch karakter heeft, is geweld uit den boze. De aversie tegen het ‘anders zijn’ van Max uit zich vooral binnen de schoolmuren en in het sociale leven. Symbolisch is daarbij het moment van pure bevrijding als Max na thuiskomst haar gehate schooluniform in de kast kan hangen en binnen de veilige muren van haar kamer kan zijn wie hij wil.
Wat doet het met een gezin als een kind van geslacht wil veranderen? De Britse miniserie Butterfly laat het zien.
Ana Friel als Vicky en Callum Booth-Ford als Max/Maxine in Butterfly
Tony Marchant, het creatieve brein achter de serie, liet zich inspireren door gesprekken met transgenders én hun families. Marchant heeft dan ook vooral aandacht voor de impact die een eventuele geslachtsverandering kan uitoefenen op de hiërarchie binnen een gezin. De kijker krijgt óók het benauwende gezichtsveld van de ouders voorgeschoteld, waarmee de worsteling van het hele gezin in beeld komt.
Butterfly is bovenal een ijzersterk drama over een gezin in crisis, meer nog dan over de problematiek van iemand die zich niet thuis voelt in haar eigen lichaam. Een aangrijpende kijkervaring die dicht bij de realiteit blijft, door de worsteling van Max en haar familie continu invoelbaar te maken. Alleen al het feit dat deze verhalen nu heel langzaam een plek krijgen op het grote én kleine scherm, is een flinke stap in de goede richting.
De driedelige miniserie Butterfly is vanaf dinsdag 11 juni te zien op BBC First, 21.00-22.10 uur. Met Nederlandse ondertiteling.