Hoe comedyschrijver Greg Daniels humor de ruimte geeft

‘Space. Force.’ Met een pitch van twee woorden, zonder script of überhaupt enig idee over de inhoud haalde Netflix twee jaar geleden Steve Carell over om de gelijknamige serie te maken. De veelzijdige acteur, onder meer bekend van zijn hoofdrol in de Amerikaanse versie van The Office en The Big Short, belde meteen zijn goede vriend Greg Daniels op om hem over te halen mee te werken.

‘Steve had me evengoed een idee kunnen pitchen over twee gasten die samen onder een boom de Bijbel lezen,’ zei showrunner, comedyschrijver en regisseur Daniels (1963) in een gesprek met entertainmentblog The Bellissimo Files. ‘Dan had ik ook ja gezegd.’

Vanaf 29 mei is op Netflix het resultaat te zien van de samenwerking tussen Daniels en Carell: Space Force. Hierin speelt de laatste viersterrenluchtmachtgeneraal Mark Naird, die tot zijn schrik aangesteld wordt als leider van de nieuwste tak van de Amerikaanse strijdkrachten: de United States Space Force. De tiendelige serie is misschien het best te omschrijven als het liefdeskind van The Office en HBO-serie Veep, over de stuntelige vicepresident Selina Meyers.

Dat is niet zo gek. Daniels stond als scenarioschrijver en maker aan de wieg van het succes van Carell. Hij ontwikkelde samen met Ricky Gervais de Amerikaanse versie van The Office. Daarna was hij de drijvende kracht achter comedyserie Parks and Recreation (2009-2015), waarin medewerkers van de gemeentedienst van het fictieve stadje Pawnee worden gevolgd. Daniels spreekt de taal van het leed dat kantoorleven heet vloeiend.

In Netflixserie Space Force worstelt Carell als starre, gedisciplineerde militair met de chaotische werkomgeving van een start-up in de ruimte die in korte tijd uit de grond gestampt moet worden. De creatie van Daniels en Carell persifleert de geboorte van de echte Space Force – een initiatief van president Donald Trump – en benadert de werkelijkheid akelig goed. Het embleem waarvan Trumps militaire tak inmiddels is voorzien – de overeenkomsten met dat van de Starfleet Command uit Star Trek zijn opvallend – was een van de afgeschoten logo’s voor de show. Te voor de hand liggend, vonden de makers.

De New Yorker begint zijn carrière in 1985 als schrijver bij de Amerikaanse satirische sketchshow Not Necessarily the News. In 1987 stapt hij samen met zijn goede vriend, en tegenwoordig latenighttalkshowpresentator, Conan O’Brien, over naar Saturday Night Live. Daar worden ze allebei in het diepe gegooid en werken ze nauw samen met grote namen, zoals Robin Williams en Tom Hanks. Hier leert Daniels vertrouwen op de synergie tussen acteurs en schrijvers. Na Saturday Night Live gaan de twee vrienden beroepsmatig uit elkaar, al werken ze in 1993 allebei nog wel samen als schrijver aan een aflevering van The Simpsons.

Het eerste grote creatieve succes van Daniels is King of the Hill (1997-2010), een animatieserie over het dagelijks leven van een conservatieve propaangasverkoper in Texas. Samen met bedenker Mike Judge (bekend van Beavis and Butt-Head en Silicon Valley) wint hij hiermee twee Emmy’s. Dit succes brengt Daniels naar zijn volgende project: The Office (US). Zijn werk met Judge, die het weergeven van de sufheid van kantoor- en werkleven perfectioneert in klassieker Office Space (1999), moet hiervoor wel een inspiratiebron zijn geweest.

Daniels grote doorbraak met The Office (US) is een schitterend ongeluk. Hij schrijft de pitch voor de Amerikaanse verfilming van de succesvolle Britse comedyshow onder valse voorwendselen. Als groot fan van Ricky Gervais wil hij hem eigenlijk alleen maar een keer ontmoeten. ‘Maar dat kon niet zomaar,’ vertelt hij op radiostation NPR, ‘dus deed ik alsof ik de serie wilde adapteren.’ Het klikt echter met Gervais en The Office (US) is een feit.

Samen met Gervais past Daniels toe wat hij leerde bij Saturday Night Live: dat de beste comedy ontstaat als schrijvers en acteurs nauw samenwerken. ‘Toen we de pilot aan het maken waren, belde Greg me ’s avonds een keer op,’ vertelt Jenna Fischer. Zij speelt receptioniste Pam in de serie. ‘Ik dacht dat hij me ging ontslaan, want zoiets doen ze alleen maar als ze slecht nieuws hebben.’ Maar Daniels wil haar alleen maar vertellen dat ze zelf het achtergrondverhaal bij haar kantoorromance in de serie mag bedenken. ‘Toen begreep ik dat we een speciale show aan het maken waren. Eentje waarbij input van de acteurs gewaardeerd wordt.’

‘Ik wilde The Office een oprechte uitstraling geven,’ legt Daniels uit in de documentaire Behind the Curtains. ‘Dat kan niet met de fabrieksmatige werkwijze van Hollywood, waarbij de acteurs gescheiden worden gehouden van de schrijvers, wat ertoe leidt dat ze elkaar niet vertrouwen. De scripts worden daardoor “te” grappig. Dichtgetimmerd. Er wordt verondersteld dat de acteurs de grappen niet zelf kunnen overbrengen aan het publiek.’

Diezelfde krachtige synergie van The Office is terug te zien in Space Force, waar naast Carell ook zwaargewichten als John Malkovich en Lisa Kudrow hun stempel op het verhaal drukken.

Naast deze Netflixserie werkte Daniels de afgelopen tijd ook aan Upload, waarvan het eerste seizoen op 1 mei verscheen bij Amazon. In deze scifiserie wordt het bewustzijn van de stervende hoofdpersoon digitaal geüpload naar een commercieel hiernamaals waar je eeuwig leeft, maar daar kun je alleen van genieten als je genoeg geld hebt.

Upload lijkt niet geheel toevallig op The Good Place, gemaakt door Michael Shur, medeproducent van The Office (US). Alleen ontbeert de show van Daniels de filosofische diepgang van die serie en grossiert hij in oppervlakkige maatschappijkritiek. Waarschijnlijk het gevolg van het feit dat hij zijn aandacht over twee producties moest verdelen. Toch zal de matige ontvangst van Upload Daniels geen nachtrust kosten: de eerste seizoenen van The Office (US) en Parks and Recreation kregen ook wisselende kritieken, maar dat trok de showrunner – met input van zijn acteurs – heel snel recht.