Koppensnellers: komische dramaserie van mugmetdegoudentand

‘Wij maken theater over onderwerpen van nu,’ zegt Joan Nederlof, ‘en een krantenredactie houdt zich ook met de actualiteit bezig, maar dan vanuit een ander oogpunt.’ Zo bekeken is het heel logisch dat de nieuwe televisieserie van mugmetdegoudentand zich afspeelt op de redactie van een kwaliteitskrant in zwaar weer. Het theatercollectief, dat momenteel naast Nederlof bestaat uit Marcel Musters en Lineke Rijxman, maakte al eerder televisie: De koekoeksclub, TV7 en het onvergetelijke Hertenkamp.

‘Ik word nog steeds aangesproken over Hertenkamp,’ zegt Nederlof. ‘Ook door jongeren, die toen het uitgezonden werd nog niet eens geboren waren. Ze hebben erover gehoord van hun ouders en zijn het toen zelf gaan kijken. Met TV7 wilden we iets maken over een commerciële televisiezender, iets wat helemaal over the top was. Later bleek dat veel van onze gekke ideeën door de werkelijkheid werden ingehaald.’

Het idee voor Koppensnellers stamt al uit 2015, maar de serie wordt nu eindelijk uitgezonden. ‘Televisie maken is heel leuk, maar het is wel een kwestie van lange adem,’ zegt Nederlof. ‘Een serie moet in totaal acht uur lang boeien, er zitten meerdere verhaallijnen in en je moet je aan allerlei televisiewetten houden. Dat is een heel ingewikkeld proces. We hebben met regisseur Michiel van Jaarsveld en de dramaturgen van NL Film en AVROTROS eindeloos over verhaallijnen, toon, stijl en onderwerpen overlegd, en zelfs tijdens de opnames ging het schrijfproces nog door. Gelukkig bleven de thema’s actueel: hoe we samenleven in Nederland en hoe de onafhankelijke journalistiek moet overleven in tijden van digitalisering.’

Nederlof schreef met twee andere scenaristen het scenario en speelt een van de rollen. Toen ze ging kijken hoe het eraan toeging bij een krant viel dat een beetje tegen. ‘Ik ben op de redactie van de Volkskrant en De Telegraaf geweest, maar je ziet daar voornamelijk bureaus en computers. De reuring zit vooral in de hoofden van de journalisten. Niet voor niets zijn er meer politie- en ziekenhuisseries dan series over kranten, maar de journalistiek is wel een boeiende setting waarin je veel kunt leren. Hoe verhoud je je tot de samenleving?

Die vraag is voor iedereen interessant, maar voor journalisten natuurlijk helemaal. Ik vond het heel leerzaam om erachter te komen hoe ingewikkeld hun werk soms is. Ik heb me verdiept in de dilemma’s waar een journalist voor komt te staan, zoals: moet je populisten een podium geven of juist niet. Er zijn allerlei argumenten voor en tegen, en deze discussies zijn in de serie ook te horen.’

Lineke Rijxman steelt in Koppensnellers de show. Zij speelt de hoofdrol van Dana Woerdenbagh. Die heeft een glansrijke carrière opgebouwd in de Amerikaanse uitgeverswereld, maar ze is erg eenzaam. Dan krijgt ze een levensbedreigende ziekte en besluit ze naar Nederland terug te keren om zich te verzoenen met haar zoon Lucas. Om bij hem in de buurt te komen, ritselt ze een baan als hoofdredacteur van kwaliteitskrant De Courant. De redactie ziet haar komst echter helemaal niet zitten en ook haar zoon wil niets van haar weten, vanwege een trauma uit het verleden.

Dana is een boeiend en gelaagd personage dat je maar zelden op het scherm ziet, zeker niet gespeeld door een vrouw op leeftijd. ‘Het stond vast dat Lineke de hoofdrol zou spelen,’ zegt Nederlof. ‘Zij is een topactrice die je niet vaak genoeg op televisie ziet en rollen als deze zijn er inderdaad maar weinig. Ze is ook heel goed in subtekst: dat ze iets zegt, terwijl je ziet dat ze eigenlijk iets anders voelt. Dana is een keiharde commerciële zakenvrouw die het belang van onafhankelijke journalistiek gaat inzien. Ik denk niet dat ze werkelijk meedogenloos is, maar ze heeft haar hele loopbaan in die wereld doorgebracht.

Met een enorm grote bek en strategisch talent heeft ze de top bereikt. Ze wordt omringd door mensen die haar voortdurend naar de mond praten, want iedereen is doodsbang voor haar. Daardoor is haar morele kompas volledig verschrompeld. Dat is mijn idee erover. Het was heel leuk om te schrijven, want het is geen nare vrouw, ze gaat alleen af en toe veel te ver. Ergens is dat ook lekker, dat ze al die dingen gewoon zegt en durft te doen. Als ze iemand een eikel vindt, laat ze diegene alle hoeken van de kamer zien.’

Ook de andere personages zijn behoorlijk uitvergroot: er is de idealistische bomenknuffelaar, de politiek correcte denker, de hufterige journalist en een rechts-populistische politica, gespeeld door Nederlof zelf. ‘De personages zijn gekarikaturiseerd. Ze staan allemaal voor stemmen die je hoort in de samenleving. Vaak zijn dat extreme stemmen, want die schreeuwen vaak het hardst. Maar de serie wil eigenlijk dat gewone, gematigde mensen met allerlei achtergronden zich verzetten tegen die extreme meningen. De zwijgende meerderheid in het midden zou zich meer moeten verenigen. Dat is mijn drijfveer als schrijver.’

Midden in die turbulente maatschappij probeert de kwaliteitskrant zich staande te houden, met onafhankelijke journalistiek als wapen tegen de schreeuwerige meningen. ‘Kranten zitten in de knel,’ zegt de scenarioschrijver. ‘Ze zijn afhankelijk van de grote zoekmachines. Als je niet te vinden bent op internet ben je nergens, de Amerikaanse technologiebedrijven hebben de macht. Dat is een belangrijke bedreiging, net als nepnieuws. Ik ben iemand die alle cookies gewoon maar accepteert, ik wil eigenlijk niet weten hoe ernstig het is. Ik denk dat veel mensen dat hebben, maar deze serie zet de kwestie wel op de kaart. De samenleving heeft echt een onafhankelijke pers nodig.’

Dat is niet direct een onderwerp waarbij de kijker over de grond rolt van het lachen, en daarom was het voor het team van Koppensnellers ook zo belangrijk om de juiste toon te vinden. ‘Het duurde lang voordat dit helemaal klopte. Digitalisering, journalistiek, ziekte en familiedrama’s zijn best taaie onderwerpen, dus er moest ook humor in. Dat brengt relativering, lucht en verbinding. Uiteindelijk is het alsof je pizzadeeg kneedt: er gaat humor, drama, spanning en inhoud in, alles in de juiste verhouding. Dat komt naar voren in de scripts, maar ook in de vormgeving, regie en manier van spelen. Uiteindelijk hebben we met elkaar de juiste mix gevonden.’

Nederlof is benieuwd op welke manier Koppensnellers de tand des tijds zal doorstaan. ‘Er gebeurt van alles op technologisch vlak, met deepfakes en nepnieuws, maar hopelijk zal de onafhankelijke journalistiek het overleven.’