Scenes from a Marriage: waardige remake van Bergmans klassieker

Jonathan vindt het maar onzin, al die therapeutische zelfhulpboeken, podcasts en apps die tegenwoordig op de markt verschijnen omdat mensen aan hun huwelijk willen ‘werken’. Het is een ‘irrationele miljardenindustrie’ die niets toevoegt. Voor hem is het perfecte huwelijk slechts een middel, geen doel. Een platform waarop hij en zijn vrouw Mira zich kunnen ontwikkelen als individuen, met hun partnerschap als veilige basis. Terwijl hij aan het woord is, staart Mira ongemakkelijk voor zich uit. Er zit iets niet goed, zo veel is wel duidelijk.

Met dit tafereel opent de vijfdelige HBO-miniserie Scenes from a Marriage en de scheurtjes in het huwelijk worden al meteen zichtbaar. Zij twijfelt, hij is blind voor de realiteit. Onderlinge frustraties worden onder het tapijt geveegd. De fundamentele problemen in hun huwelijk worden niet benoemd, daar komt toch maar gedonder van. Een allesbehalve gezonde situatie, dus het kan niet lang duren voordat de bom barst.

Scenes from a Marriage is een nieuwe Amerikaanse bewerking van de gelijknamige miniserie van Ingmar Bergman uit 1973. Een onbetwiste klassieker, waarin de Zweedse grootmeester de geleidelijke desintegratie toont van het ogenschijnlijk perfecte huwelijk van professor Johan en scheidingsadvocaat Marianne. Bergman baseerde de zesdelige serie – later verscheen een ingekorte bioscoopversie – op zijn eigen ervaringen, zoals zijn relatie met hoofdrolspeler Liv Ullmann.

De film won onder meer een Golden Globe, maar er was ook kritiek. Zo zou de productie volgens critici bijdragen aan de snelle stijging van het echtscheidingspercentage in West-Europa. En hoewel die causaliteit onmogelijk valt aan te tonen, is de gedachtegang niet eens heel vreemd. Van verwaarloosbare ergernisjes tot woordenexplosies tijdens ruzies: elk koppel zal zich er op een bepaalde manier in herkennen. En al is dat lang niet altijd aanleiding om scheidingspapieren aan te vragen, Bergman is in de serie opvallend genadeloos in zijn typering van het instituut huwelijk.

Wat dat betreft heeft het eigenlijk best lang geduurd voordat er een Amerikaanse remake kwam. Johan en Marianne heten hier Jonathan (Oscar Isaac) en Mira (Jessica Chastain), een succesvol echtpaar met een kleuter dat de zaakjes aardig op orde heeft. Zij is een succesvol ondernemer, hij professor en huisvader. Het is 2021, en de zaken staan er inmiddels natuurlijk weer anders voor dan veertig jaar geleden. De genderrollen zijn effectief omgedraaid: de man is geen botte vreemdganger meer, de vrouw geen hulpeloos wezen dat voortdurend in snikken uitbarst.

De HBO-versie is soberder dan de serie van Bergman, die ook niet bepaald bekendstond om extravagante uitspattingen. We volgen vijf momenten uit het leven van Jonathan en Mira, en elke aflevering speelt zich meestal op dezelfde dag af, vaak binnenshuis. Minimalisme is daarbij het toverwoord, Scenes from a Marriage werd niet voor niets talloze malen opgevoerd in het theater. Dit is psychologisch drama dat valt of staat met personages en dialogen. Verdere foefjes zijn alleen maar ballast.

De Israëlische regisseur en schrijver Hagai Levi liep zich de afgelopen jaren warm voor de Bergman-erfenis met The Affair (2014-2019), ook een serie waarin het huwelijk genadeloos wordt ontleed. Wat dat betreft is Scenes from a Marriage – dat Levi herschreef met Amy Herzog – natuurlijk tamelijk tijdloos materiaal. Misschien is het verhaal zelfs wel relevanter geworden nu monogamie en huwelijk de norm niet meer zijn en scheidingen nóg veel vaker voorkomen.

Toch is het interessant om te kijken of de serie zal aanslaan in een tijd waarin de aandachtsspanne van kijkers flink gekrompen is. Want Scenes from a Marriage is een praatserie pur sang, laat dat duidelijk zijn. Een praatserie die doet denken aan een toneelstuk. Zo zien we de acteurs in de openingsscène van elke aflevering de set opwandelen. Ze krijgen nog wat aanwijzingen en dan zijn ze klaar om het ‘podium’ – hun huis – te betreden.

Dit betekent dat ook de serie héél sterk leunt op de twee hoofdrolspelers. Falen die in hun missie om hun personages invoelbaar te maken, dan is de serie gedoemd te mislukken. Wat dat betreft zijn er slechtere keuzes denkbaar dan Oscar Isaac en Jessica Chastain (die op het laatste moment Michelle Williams verving). De twee acteurs konden zo’n sappige rol wel gebruiken. Chastain wisselde uitdagende rollen in films als Zero Dark Thirty en Miss Sloane iets te vaak af met optredens in inwisselbare (franchise)titels als It: Chapter Two en X-Men: Dark Phoenix, terwijl Isaac enigszins vastzat in het keurslijf van de nieuwste Star Wars-trilogie.