De serie Shadowplay (ook bekend als The Defeated) speelt zich af in het Berlijn van 1946, een wetteloze stad vol politieke strubbelingen, geweld en achterdocht. In de naoorlogse chaos worden ondertussen de zaadjes geplant voor de Koude Oorlog.

Het Berlijn van het interbellum was vrijgevochten, extravagant en jazzy – denk bijvoorbeeld aan de serie Babylon Berlin. Tijdens de Koude Oorlog was de stad een perfect decor voor messcherp politiek drama, maar het Berlijn waarin de achtdelige thrillerserie Shadowplay (op Netflix te zien onder de titel The Defeated) zich afspeelt, doet eerder denken aan het voorportaal van de hel. We bevinden ons dan ook in een periode die niet vaak belicht wordt in films en series: het jaar ná de Tweede Wereldoorlog. Van de ooit bloeiende stad is weinig over: anno 1946 is Berlijn grauw, verwoest en wetteloos.

Onze gids in deze helse omgeving is de uit Brooklyn gerekruteerde agent Max McLaughlin (Taylor Kitsch), die de onmogelijke taak heeft om op de rokende puinhopen een politiemacht op te tuigen. Bovendien blijkt Berlijn ook  nog eens een politiek mijnenveld,. Ga er maar aan staan in een stad waarin de oorlogswonden geen tijd hebben gehad om te helen, maar met gedegen beleid heeft Max’ opdracht dan ook weinig van doen.

Het Berlijn van 1946 is vooral een stad voor monsters en overlevers. 

Berlijn is bezet door geallieerde Amerikaanse, Britse, Franse en Russische troepen, en al deze landen bestieren een deel van de grotendeels vernietigde stad. Het is, zoals de gladde Amerikaanse viceconsul (Michael C. Hall uit Dexter) zegt, ‘een bedorven taart, in vier stukken’. 

Toch durft geen van de landen het aan om te vertrekken. Op papier mag de oorlog dan ten einde zijn, vanwege de centrale ligging is Berlijn nog altijd van groot geopolitiek belang. Wie Berlijn heeft, heeft Europa. Een Russische bewindvoerder laat Max dan ook duidelijk weten dat ‘de oorlog allesbehalve voorbij is’, maar slechts ‘een nieuwe fase is ingegaan’. De Koude Oorlog begint hier, al is dat besef op dit moment nog niet bij alle partijen ingedaald.

Engelmacher

Bij aankomst in Berlijn stuit de getormenteerde Max – hij gaat gebukt onder een zwaar jeugdtrauma – op een schrijnend gebrek aan beleid en structuur. De stad heeft geen straten meer, er heerst anarchie en op het politiebureau worden afgezaagde tafelpoten ingezet als wapens (na de oorlog mochten Duitsers geen wapens meer dragen). Zijn nieuwe partner, Elsie Garter (Nina Hoss uit Phoenix), is een voormalig universitair docent die ten einde raad maar agent is geworden. Kortom, de politie – of wat ervoor moet doorgaan – heeft in de stad amper iets in de melk te brokkelen.

Maar al snel word duidelijk dat er bij agent Max nog iets ander speelt: de belangrijkste reden om naar Berlijn te gaan blijkt een familieaangelegenheid. Zijn oudere broer Moritz raakte als soldaat tijdens de oorlog vermist, maar heeft in Berlijn een nieuw leven opgebouwd: hij jaagt op nazibeulen en neemt op gruwelijke wijze wraak op zijn oude vijanden. Max is van plan zijn broer uiteindelijk mee terug te nemen naar Amerika, maar hij moet hem eerst wel zien te vinden. 

© Stanislav Honzik/VPRO Gids / VPRO Gids

Still uit de serie Shadowplay

Daarnaast krijgt Max te maken met een sinistere abortusdokter (Sebastian Koch) die in de stad ook wel bekendstaat als de Engelmacher. In 1946 is Berlijn namelijk óók een stad waar talloze verkrachtingen plaatsvinden, ziekenhuizen te vol zijn en medicijnen te duur. De Engelmacher speelt hierop in door abortussen uit te voeren bij vrouwen en ze vervolgens te gebruiken voor zijn eigen gewin. Zo ook de jonge Duitse Karin (Mala Emde), die verstrikt raakt in zijn web als ze zwanger blijkt te zijn nadat twee soldaten haar verkracht hebben. Ze laat het kind weghalen bij de Engelmacher en om haar schuld te vereffenen, moet ze zichzelf prostitueren en moorden uitvoeren in opdracht van deze Al Capone van het naoorlogse Berlijn. Het zwakke volk is overgeleverd aan de gewetenlozen.

Veel ruimte voor heldenverhalen is er dus niet. Het Berlijn van 1946 is vooral een stad voor monsters en overlevers. Op zijn eerste dag krijgt Max al ingefluisterd dat iedereen hier bedriegt en spioneert, omdat dit de enige manier is om te overleven. Eigenlijk zijn wetsdienaren Max en Elsie de enigen die je met wat goede wil als gemankeerde helden zou kunnen typeren, want ook zij hebben zo hun gebreken – een kolfje naar de hand van showrunner Bjorn Stein, eveneens het brein achter The Bridge.

Genreclichés

Shadowplay schaakt alleen op erg veel borden tegelijk en had best een aantal subplotjes kunnen missen. Bovendien is het jammer dat de serie zich bij vlagen verliest in clichés. De Russen zijn vaak niet veel meer dan ouderwetse, zwart-witte karikaturen: altijd bezig met nietsontziende machtspolitiek, terwijl de idealistische Amerikanen vooral vrede en rust willen brengen. Het gebrekkige Engels helpt daarbij ook niet: alsof elke Rus zo uit een matige jarentachtigfilm is weggelopen.

Ook het doorbreken van de vierde muur pakt niet altijd even goed uit. Deze scènes bestaan vaak uit vervreemdende close-ups waarin personages hun beweegredenen toelichten of lange monologen afsteken over hun verleden. Dit komt een tikje geforceerd over en doet afbreuk aan de rauwe setting en het tijdsbeeld. 

Shadowplay werkt vooral goed als studie naar de nadagen van de Tweede Wereldoorlog.

Eigenlijk werkt Shadowplay vooral goed als studie naar een onderbelichte periode in de seriegeschiedenis: de nadagen van de Tweede Wereldoorlog, die tegelijkertijd de opmaat waren naar de Koude Oorlog. Er is schuldgevoel, boetedoening en persoonlijk leed, ingrediënten die zich uitstekend lenen voor een uiterst solide historische politieke thriller. Bovendien ziet alles er indrukwekkend uit en is het acteerwerk prima – al intrigeert het personage dat Hoss neerzet veel meer dan Kitsch’ ietwat vlakke politieagent.

Geen volmaakte helden dus, eerder geplaagde overlevers: in Shadowplay moet iedereen zich zien te redden in een losgeslagen wereld. Hoe losgeslagen die wereld is, realiseert Max zich aan het eind van de eerste aflevering als hij enkele mensen aantreft die zich verhangen hebben – het blijken ouders en hun kinderen te zijn. De oorlog mag dan voorbij zijn, de ellende blijft zich herhalen.

Shadowplay is te zien op NPO Plus en Netflix. Bij Netflix is de serie te zien onder de titel The Defeated)