De verfilming van Anatomy of a Scandal is een gelikte Netflix-thriller geworden

Het zal voor de ondertitelaars van Netflix nog een interessante breinbreker worden om een passende vertaling te bedenken voor een begrip dat in Anatomy of a Scandal een cruciale rol speelt: prick-tease. Deze kwalificatie wordt gebruikt voor vrouwen die een man seksueel opwinden, maar op het moment suprême niet thuisgeven. Een pikplager, zou je kunnen zeggen.

‘Don’t be such a prick-tease,’ zegt politicus James Whitehouse tegen zijn assistent Olivia vlak voordat ze seks hebben in de lift van het parlementsgebouw. Vijf maanden hebben ze een geheime verhouding gehad, maar James heeft daar een week eerder een punt achter gezet. In die kleine houten lift doen ze het toch nog een keer, om het af te leren. Althans, dat is de versie van James. Olivia heeft er een heel ander gevoel bij. Want hoewel ze stapelverliefd op haar baas was, wilde ze geen seks met hem in die lift en dat heeft ze hem ook duidelijk gemaakt. Was hier sprake van verkrachting?

Dat is de centrale vraag in de nieuwe zesdelige Netflixserie Anatomy of a Scandal, die het midden houdt tussen een psychologische thriller en een rechtbankdrama. Excuses voor de spoiler (die overigens al vroeg in de serie duidelijk wordt), maar het is onmogelijk om iets over Anatomy of a Scandal te zeggen zonder deze cruciale scène prijs te geven.

Hoe onsmakelijk het ook klinkt, verkrachtingen zijn buitengewoon populair thrillermateriaal. Denk aan de eeuwige doorgewinterde detective (gescheiden, whisky, beige regenjas) die de gruwelijke lustmoord op een jonge blonde vrouw moet oplossen. Of aan de jonge blonde vrouw zelf (single, witte wijn, hoge hakken), die valt voor de charmes van een aantrekkelijke man, waarna die zich ontpopt tot psychopathische stalker. Oneindig veel films, series en boeken drijven op dit soort clichés. Het lijkt wel alsof thrillerschrijvers geen spannend verhaal kunnen verzinnen zonder dat daarin een vrouw belaagd wordt door een lustmoordenaar

Daarom werd in 2018 de Staunch Book Prize in het leven geroepen: een internationale prijs voor thrillers waarin geen enkele vrouw wordt geslagen, gestalkt, seksueel uitgebuit, verkracht of vermoord. In hun statement leggen de initiatiefnemers uit dat slachtoffers van verkrachting in de echte wereld maar zelden gehoord of geloofd worden. Wie al aangifte durft te doen, moet zich voorbereiden op vernederende ondervragingen en een teleurstellende uitkomst. Daders gaan meestal vrijuit.

Hoe anders gaat het eraan toe in films, series en boeken waarin seksueel geweld een hoog entertainmentgehalte heeft. De bedenkers van de Staunch Book Prize richten zich specifiek op thrillers omdat die zo vaak als basis dienen voor films en series. Ze hopen niet alleen lezers, maar ook producenten, regisseurs en acteurs ervan te overtuigen dat er genoeg spannende verhalen worden bedacht zonder deze afgekloven thema’s.

Gelukkig zijn er ook schrijvers die een verkrachting gebruiken om een maatschappelijk punt te maken en ingesleten gedrag aan de kaak te stellen. Vlak nadat in oktober 2017 #MeToo was losgebarsten, verscheen de thriller Anatomy of a Scandal van Sarah Vaughan. De voormalig politiek verslaggever van The Guardian onderzocht daarin hoe verschillend toestemming voor seks door beide partijen kan worden uitgelegd. Dat het boek door Netflix werd verfilmd is niet zo gek, want het is een sappig verhaal vol klassiek Britse old boys-elementen. De arrogantie van mannen die volwassen zijn geworden binnen het Eton-en-Oxfordbolwerk en daarna zijn doorgeschoven richting Westminster is dankbaar materiaal, alleen al vanwege de visuele mogelijkheden. Met een paar fraaie shots van Oxford en de Londense skyline zit je altijd goed.

In Anatomy of a Scandal kennen de beschuldigde parlementariër James Whitehouse (Rupert Friend) en de zittende premier Tom Southern (Geoffrey Streatfeild) elkaar uit Oxford, waar ze beiden lid waren van The Libertines. Dit exclusieve studentengenootschap is overduidelijk gemodelleerd naar de roemruchte Bullingdon Club, waarvan ook Boris Johnson en voormalig premier David Cameron lid waren. Vaughan studeerde zelf in Oxford en zat dus dicht bij het vuur. De weerzinwekkende scène waarin The Libertines flessen Bollinger-champagne laten aanrukken om ze vervolgens leeg te gieten, is minder vergezocht dan je zou wensen.

Toch draait het in Anatomy of a Scandal minder om de positie van de mannen dan om die van de vrouwen. Olivia (Naomi Scott) durft het aan haar machtige baas te beschuldigen van verkrachting, Kate (Michelle Dockery) is de gedreven officier van justitie die hem aanklaagt en Sophie (Sienna Miller) is de bedrogen echtgenote die haar man met opgeheven hoofd bijstaat tijdens de rechtszaak. Op het eerste gezicht zijn deze vrouwen wandelende filmclichés: de jonge, ambitieuze Olivia, die zich in een affaire met haar getrouwde baas stort, de werkverslaafde vrijgezel Kate, die zich ’s avonds laat over dossiers buigt terwijl haar collega’s in de pub zitten, en de straalverwende Sophie, die niet werkt maar wel een au pair heeft en vooral vrouw-van is. Zoals meestal bij een verfilming zijn het de nuances die het eerst sneuvelen, en scenarioschrijvers David E. Kelley en Melissa James Gibson hebben van de Netflixserie een gelikt drama gemaakt dat ondanks het oer-Britse decor nogal Amerikaans aandoet.

Maar wie de omineuze muziek, dramatische slowmotionbeelden en overbodige visuele trucjes voor lief neemt, krijgt er een drama over machtsverhoudingen voor terug waarin genoeg interessante vragen worden gesteld. Want dit verhaal gaat over veel meer dan over al dan niet gedwongen seks in een lift. Het gaat over mannen met macht, geld en aanzien, maar ook over de vrouwen die hen juist daarom zo aantrekkelijk vinden. Totdat ze een pikplager worden genoemd.