Five Days at Memorial: woedend makende miniserie over orkaan Katrina

‘Toen we de orkaan hadden overleefd, dachten we dat we alles konden overleven. We hadden het mis. Mijn God, wat hadden we het mis…’ Heel subtiel is Five Days at Memorial, de miniserie over een dagenlang van de buitenwereld afgesloten ziekenhuis in New Orleans na Orkaan Katrina, niet. Cherry Jones, die hoofdzuster van dienst in Memorial Medical Center Susan Mulderick speelt, heeft bovenstaande nog niet uitgesproken of het beeld toont het kolkende, grijsbruine water. Met brute kracht breekt het door de dijken heen en verwoest alles wat op z’n pad ligt.

Maar een gebrek aan subtiliteit is de makers – Oscarwinnaar John Ridley (Twelve Years a Slave) en Emmy-winnaar Carlton Cuse (Lost) – in dit geval makkelijk te vergeven. Want er is niets subtiel aan de orkaan die New Orleans in augustus 2005 aandoet en hele delen van de stad lange tijd onder water zet. Of aan de hulpdiensten die veel te laat en gebrekkig op gang komen. Mensen zitten dagenlang vast op hun eigen daken, bivakkeren met duizenden tegelijk zonder voedsel, water of werkende toiletten in het kapotte Superdome-stadion, of wachten tot het water daalt in openbare gebouwen zoals het Memorial ziekenhuis.

In totaal kost Orkaan Katrina aan meer dan 1800 mensen het leven. Als het water is weggetrokken, blijkt dat 45 van deze slachtoffers in het Memorial Medical Center zijn gevallen. Omdat dit aanzienlijk meer is dan in andere ziekenhuizen van vergelijkbare grootte in de stad, start de staat Louisiana een onderzoek naar de oorzaak. Daaruit komt dat 23 van de 45 doden een opvallende hoeveelheid morfine en andere zware medicijnen in hun lichaam hebben. Bij twintig gevallen is een natuurlijke dood hierdoor zelfs helemaal uitgesloten. De openbaar aanklager voor de staat Louisiana vindt dat deze patiënten zijn vermoord en arresteert één arts, Anna Pou (Vera Farmiga) en twee verpleegkundigen.

Five Days at Memorial vertelt dit verhaal. De miniserie is gebaseerd op het gelijknamige boek van journalist Sheri Fink uit 2013 waarvoor ze uitgebreid sprak met heel veel betrokkenen, onder wie dokter Pou.

De serie begint op het moment dat Katrina in de nacht van 29 augustus de stad bereikt met windsnelheden van zo’n 160 kilometer per uur. Mensen schreeuwen als het natuurgeweld meerdere ruiten van het ziekenhuis laat sneuvelen. Het Memorial Medical Center ligt op een van de laagste punten van New Orleans, bijna een meter onder zeeniveau. Toch is het ziekenhuis met z’n stevige muren een plek waar mensen uit de buurt schuilen voor orkanen en stormen. Op 29 augustus verblijven er daarom zo’n 2000 mensen in Memorial: 200 patiënten, 600 medewerkers, hun familieleden (en huisdieren) en buurtgenoten.

Nadat Katrina is gaan liggen, lijkt Memorial de storm redelijk te hebben doorstaan. De stroom is uitgevallen, maar de noodaggregaten doen hun werk. Tot het donkerbruine water vol brokstukken en puin in de ochtend van 30 augustus het ziekenhuis bereikt en de kelder waar de aggregaten staan onder water zet. Ziekenhuisapparatuur valt geleidelijk uit, de eerste hulp wordt in duisternis gehuld. Ook de airco stopt met werken, waardoor de temperatuur binnen het ziekenhuis in rap tempo oploopt tot saunawaarden.

In het plan voor noodgevallen, een boek van 246 pagina’s, staat niks over complete stroomuitval of wat te doen wanneer de straten rondom het ziekenhuis onder water staan. Het personeel is radeloos. Op die tweede dag, om 12.28 uur, mailt een administratief medewerker van het ziekenhuis ‘HELP!!!!’ naar iedereen binnen het moederbedrijf Tenet Healthcare. 180 patiënten, onder wie kritieke intensivecarepatiënten en vroeggeboren baby’s in couveuses, moeten zo snel mogelijk worden geëvacueerd, schrijft ze. Een medewerker van Tenet die direct helikopters en vervangende ziekenhuizen regelt, wordt teruggefloten door zijn baas: de evacuaties moeten via het leger. Alleen dat lijkt Memorial niet op zijn prioriteitenlijst te hebben staan.

Five Days at Memorial is wat dat betreft woedendmakend. Het feit dat het ziekenhuis, zoals heel veel plekken in de stad, zo lang door de instanties volledig aan z’n lot wordt overgelaten is onbegrijpelijk. Niemand lijkt iets te doen, terwijl iedereen – met name in de minder rijke wijken van de stad – in nood is. Als President Bush op dag vier in Air Force One over New Orleans vliegt om de ravage op veilige afstand te bekijken – een actie waar niemand in de ondergelopen stad iets aan heeft, aangezien het luchtruim voor hem gesloten wordt en de reddingsacties daardoor alleen maar meer vertraging oplopen – snap je dat een medewerker van Memorial vanaf het helikopterplatform haar middelvinger naar hem opsteekt.

De traagheid van de reddingswerkzaamheden zorgen er ondertussen voor dat het medisch personeel van het ziekenhuis voor steeds moeilijkere keuzes komen te staan. Wie moet je eerst evacueren? De patiënt in levensgevaar die niet gereanimeerd wil worden, of de patiënt met de grootste kans om te overleven? En als je een persoon in nood niet kunt helpen, mag je de pijn dan verzachten? En zo ja, hoe ver mag je gaan? Het zijn ethische dilemma’s die, zo laat de serie zien, al snel op een glijdende schaal terechtkomen.

Five Days at Memorial is op momenten vreselijk aangrijpend. Als de oververmoeide ziekenhuismedewerkers op dag drie een piepkleine baby in een enorme couveuse via een roestende trap omhoogtillen naar het onheilspellend krakende en vervallen platform waar een duizenden kilo’s wegende helikopter probeert te landen, hou je op de bank je adem in. Maar ook kleinere momentjes, zoals wanneer de forse, flink zieke patiënt een van de artsen smeekt hem niet alleen achter te laten in het ziekenhuis, maken indruk.

Wat er precies gebeurt in de ziekenhuiskamers van de patiënten die niet op natuurlijk wijze overlijden, laat de serie niet zien. Het toont wel wat het wegvallen van ieder stukje normaliteit met mensen doet en hoe onmogelijk het werk van het zorgpersoneel onder de erbarmelijke omstandigheden in het ziekenhuis is. Het deelt ook al het overtuigende bewijs dat uit het onderzoek komt tegen Pou en de verpleegkundigen, maar laat tegelijkertijd zien hoe de arts – die tot de dag van vandaag zegt onschuldig te zijn – reageert op de suggestie dat ze te kwader trouw handelde. De situatie was niet zwart-wit, lijkt de serie te willen zeggen.

Slechts op één vlak treedt Five Days at Memorial buiten het onpartijdige, grijze gebied. Want voor het schandalig nalatige handelen van de overheid is bijna twintig jaar later nog steeds geen excuus. Al is een enkele middelvinger eigenlijk een te subtiele veroordeling.