Stranger Things is een jukebox voor jong en oud

Mocht deze nostalgiestorm uw huis gepasseerd zijn: Stranger Things speelt in de jaren tachtig in het (fictieve) Amerikaanse dorpje Hawkins, waar een groep kinderen allerlei onverklaarbare dingen ontdekt. Er is een mysterieus wetenschappelijk laboratorium, tieners verdwijnen spoorloos en er blijkt – letterlijk – een poort te zijn naar de onderwereld – een apocalyptische plek, die ook wel The Upside Down wordt genoemd. De kinderen besluiten het kwaad te gaan bestrijden, waarbij een grote rol is weggelegd voor de mysterieuze Eleven, een weesmeisje dat opgroeide in het laboratorium en over superkrachten beschikt.

Hoewel dit op papier leest als een lekker akelig griezelverhaal viel Stranger Things vooral op doordat de serie de zoveelste jarentachtigrevival veroorzaakte. In visueel opzicht wordt dan ook alles uit de kast getrokken om het decennium tot leven te brengen: de kapsels en kleren zijn spuuglelijk en veel scènes spelen zich af in rollerskatepaleizen, enorme shoppingmalls en speelhallen. Ook elders zijn de eighties volop aanwezig, bijvoorbeeld in de cast – er zijn grote rollen voor jarentachtigacteurs als Winona Ryder en Paul Reiser – en in de politieke thema’s (Koude Oorlog-paranoia).

De makers van Stranger Things – de gebroeders Matt en Ross Duffer – halen hun inspiratie vooral uit de videotheken van hun jeugd. De broers laten er geen twijfel over bestaan dat de films van Steven Spielberg (E.T., Indiana Jones), de boekverfilmingen van Stephen King (Stand by Me) en andere jarentachtigklassiekers (Ghostbusters, The Goonies) hun belangrijkste ijkpunten zijn. Voor de plot van het onlangs gelanceerde vierde seizoen – dat opgesplitst is in twee delen – hebben ze zich laten beïnvloeden door de Nightmare on Elm Street-films (over Freddy Krueger, een monsterlijke figuur die mensen vermoordt door binnen te dringen in hun dromen). De Duffer-broers hebben dit uitgangspunt op geheel eigen wijze verwerkt in het verhaal, maar het gastrolletje van Krueger-vertolker Robert Englund laat er geen enkele twijfel over bestaan waar ze de mosterd gehaald hebben.

Het is illustratief voor de werkwijze van de gebroeders Duffer, die in elk seizoen talloze films, muziek en boeken uit de jaren tachtig gebruiken om hun verhaal aan op te hangen. Stranger Things heeft daardoor vaak iets weg van een jukebox vol greatest hits die verschillende generaties aanspreekt. Oudere kijkers kunnen immers genieten van de verwijzingen naar hun jeugd, terwijl jongeren worden vermaakt met een spannend verhaal dat ze ook laat kennismaken met culturele mijlpalen uit een periode die ze niet hebben meegemaakt.

De invloed van de serie reikt bovendien ver voorbij het tv-scherm. Kijk alleen maar naar de muzikale hitlijsten, waar Running up That Hill van Kate Bush al wekenlang in de hoogste regionen bivakkeert. Het liedje (uit 1985!) speelt een cruciale rol in het vierde seizoen, waarin een van de hoofdpersonages vermoord dreigt te worden door een monster dat het onderbewustzijn binnen kan dringen. Het lijkt einde verhaal voor dit personage, totdat haar vrienden ontdekken dat er tóch een ontsnappingsroute is: als ze haar lievelingsmuziek draaien, kan zij zelf weer toegang krijgen tot haar onderbewuste. Ontsnappen aan de dood dankzij ‘Running up That Hill’ – het is nu al een van de meest iconische scènes uit de recente seriegeschiedenis.

Nadat de aflevering online was gekomen, dook ‘Running up That Hill’ niet alleen op in de hitlijsten, het nummer werd ook een fenomeen onder jongeren. Het is een perfect voorbeeld van de invloed van Stranger Things: de makers zetten een oude single om in een slim plotmechanisme en bevredigen zo de hang naar nostalgie van de oudere kijker, zonder jongeren – die waarschijnlijk amper bekend waren met het werk van Bush – van zich te vervreemden. En dit werkt uitstekend, want Stranger Things is zowel onder millennials als onder leden van de generaties X en Z de populairste Netflixserie. De reeks heeft iets van een machine die moeiteloos allerlei elementen uit de popcultuur recyclet. Het is een jukebox met greatest hits, maar de makers weten de ‘nummers’ meestal op zo’n voortreffelijke manier te mixen dat je tóch het idee hebt naar iets nieuws te kijken. En hoewel de seizoenen steeds exuberanter worden – qua verhaallijnen, de cast en de lengte van de afleveringen –, blijft het fijn om die jukebox aan te slingeren. Uiteindelijk ontdekken we in al die nostalgie toch altijd weer iets nieuws.