Géén museumbezoek

'Sa-Mi, Sa-Mi,’ klonk het uit duizenden kelen, toen de Utrechtse Jaarbeurshal in 2006 een onalledaags idool onthaalde. De grootste popster in de Arabische wereld, de man die wereldwijd meer dan 34 miljoen platen verkocht en 8 miljoen volgers heeft op Facebook. Nadat hij zo’n beetje alle stadions in de Arabische wereld had gevuld, kwam zanger en multi-instrumentalist Sami Yusuf naar Nederland om hier de muzikale oecumene te vieren.

Yusufs muziek wortelt weliswaar in de traditie van de islam, aan de basis daarvan rust iets dat alle geloven met elkaar delen, iets dat de popster met de charme van een jongensachtige vader wereldwijd wil uitdragen: een collectief verlangen naar liefde. Dat doet hij met muziek die soms klinkt als etherische pop, dan weer als spirituele jubelzang – gebaseerd op soefimuziek uit Turkije, mugham uit Azerbeidzjan en qawwali uit Pakistan.

Maar er zijn meer muzikale werelden te verkennen. In het Holland Festival-programma When Paths Meet speelt Yusuf met het koor van Cappella Amsterdam en het Amsterdams Andalusisch Orkest. Voor de gelegenheid heeft hij stukken gecomponeerd met teksten van ‘visionairs van diverse overtuigingen, die verschillende paden hebben bewandeld, maar wier thema’s weerklank vinden in elkaars werk’.

Een ‘muzikale dialoog’, noemt hij het in een interview per email. Hij is er een expert in. Geboren in Teheran, van Azerbeidzjaanse afkomst, groeide Yusuf op in Londen. Daar dompelde hij zich onder in Arabische muziek, kreeg les in westerse klassieke muziek en zoog vanzelf zijn portie pop op. Als iemand de papieren heeft om Oost en West nader tot elkaar te brengen, is het de muzikale ambassadeur van de vrede wel.

Heeft u een particuliere boodschap met dit concert?
‘We willen het publiek onderdompelen in schoonheid: uitingen van drie muzikale tradities die, hoe verschillend ook, iets gemeenschappelijks hebben. Ik wil laten horen dat aan die verschillende tradities een gedeelde basis ten grondslag ligt. Maar het wordt geen bezoekje aan het museum. We geven het cultureel erfgoed nadrukkelijk een nieuwe stem die resoneert met het heden.’

Reageert het westerse publiek anders op uw concerten dan het publiek in het oosten?
‘Ik heb gemerkt dat het westerse publiek dol is op traditionele klanken. Het is soms haast alsof ze zich een vergeten wereld herinneren als ze die klassieke Arabische muziek horen. Ik heb mensen in huilen zien uitbarsten. Maar ook concertbezoekers die gewend zijn aan Arabische muziek, kunnen zo’n reactie vertonen. Dat komt omdat er toch betrekkelijk weinig mensen vertrouwd zijn met de oude muziek uit hun eigen cultuur.’

Vorig jaar kwam uw ep SAMi uit, een plaat met een meer seculier karakter, gezongen in het Engels. Wilde u zo een jonger Arabisch publiek in het westen bereiken, dat minder op de hoogte is van zijn culturele erfgoed?
‘SAMi was voor mij een manier om mijn Britse kant uit te drukken en gemaakt voor een breed publiek. Ook al klinkt het als hedendaagse pop, de teksten zijn geworteld in metafysische ideeën. Op een ander niveau zijn de nummers autobiografisch. En hoewel ze facetten van mijn eigen spirituele reis belichten, gaan ze ook over universele ervaringen die gedeeld worden door zowel gelovigen als niet-gelovigen.’

Er zijn nogal wat jongeren uit Noord-Afrika en het Midden-Oosten die zich achtergesteld voelen in westerse samenlevingen. Wilt u die een grotere waardering geven voor hun eigen cultuur?
‘Jazeker. Ik merk dat jongeren hun eigen erfgoed meer op waarde schatten wanneer ze zien dat mijn muziek een positieve respons krijgt van een modern publiek. Het is sowieso inspirerend, voor mensen met welke achtergrond dan ook, als hun culturele tradities door een divers, hedendaags publiek worden gewaardeerd.’

Denkt u dat de islam in Europa grotendeels niet begrepen wordt en heeft u een taak om daar iets aan te doen?
‘De houding tegenover de islam verschilt van land tot land in Europa. Maar de vijandigheid jegens moslims – en ja, die komt voort uit onbegrip – resulteert in ieder geval in één opvallend aspect. Veel jongere generaties voelen zich ontheemd, niet in staat te integreren. Dat komt omdat we nog zo in stammen denken. Ik geloof dat we de negatieve aspecten van onze stamverbanden moeten afzweren. We leven in een global village. Dat betekent dat we wereldwijde dromen delen en soms ook wereldwijde nachtmerries, zoals het coronavirus; daar moet ook een wereldwijde respons op komen. Tegelijkertijd moeten we de positieve kanten van ons erfgoed niet verzaken. Integendeel: alle wijsheid van onze “stammen” moeten we samenbrengen.

Ik ben een muzikant. Ik zie het als mijn taak om muziek te maken die resoneert bij alle mensen, of ze nu gelovig zijn of niet. Die muziek vindt zijn oorsprong in landen van Turkije tot China. Het verspreiden daarvan leidt tot een beter begrip van de artistieke stromingen die deze landen hebben gevormd en vergroot de waardering voor de beschavingen die ze hebben voortgebracht. Dat wederzijdse begrip en die wederzijdse waardering zijn essentieel om de uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd het hoofd te bieden.’