NPO Starttips

Marc Schmidt maakt bijzondere documentaires. Van vorm, van inhoud. Zoals De regels van Matthijs (2012), over een wereld vol chaos waarin Schmidts autistische schoolvriend voor zichzelf orde probeert te scheppen. Of Het chimpansee complex (2014), waarin Schmidt verzorgers van getraumatiseerde apen volgt en een impressie geeft van hoe die specifieke, intense omgang een mens kan beroeren. Uit 2019 is In de armen van Morpheus, vandaag voor de tweede keer op tv te zien. Hierin verdiept Schmidt zich in het raadsel van het slapen, en wat we in die staat zoal beleven. Vooral zij die niet gewoon gaan liggen en weg zijn – waarheen? – gedurende een uur of wat.

De ene vrouw vat zelden de slaap en ontmoet in het donker medenachtvlinders, de andere wordt er juist voortdurend door overvallen. Een man moet ’s nachts met zijn onrustige benen uit wandelen of fietsen gaan, een muzikant hoort een soort geluidsexplosies in zijn hoofd. Levensechte dromen doen een jonge moeder twijfelen aan de realiteit van overdag, een ander wordt slaapwandelend gevaarlijk voor haar geliefde.

Wat zijn we toch een wonderlijke wezens. En ons getuk en wat daarin zoal kan gebeuren is een van de grote mysteries. Mede door de cameravoering, het geluid en het niet proberen te duiden, doet Schmidts intrigerende documentaire recht aan het ongrijpbare van deze (als het goed is) met de regelmaat van de klok terugkerende toestand van afwezigheid. Zijn verkenning laat zich bij wijlen ervaren als een echte droom; beleefd door jezelf of toch een ander?  

Wie naar de film kijkt op het moment dat hij wordt uitgezonden, heeft daarna de hele nacht nog voor zich. 

De Koude Oorlog (1947-1991) dankt zijn benaming aan het feit dat beide kampen niet tot militaire confrontatie overgingen – al hielden ze een wapenwedloop door ten slotte door de VS werd ‘gewonnen’ – maar wel voortdurend met andere middelen de strijd aanbonden: politiek en economisch, met wetenschap, technologie, cultuur en sport, en natuurlijk probeerden Russen en Amerikanen elkaar ook met propaganda af  te troeven. 'Vijandbeeld’, de tweede aflevering van de serie Koude Oorlog – verhalen van dichtbij uit de keuken van Andere tijden, concentreert zich op het Nederlandse aandeel in die confrontatie op cultureel, sportief en ideologisch vlak.

De CPN, in Amsterdam na de oorlog nog de grootste partij, kreeg het na het neerlaten van het IJzeren Gordijn en vooral het neerslaan door de Russen van de Hongaarse Opstand in 1956 zwaar te verduren. Ook de PVDA waarschuwde nu voor het rode gevaar, de Russen konden komen en communisten waren handlangers van Moskou.

Roel Walraven, de onlangs overleden oud-CPN-wethouder in Amsterdam, vertelt in de uitzending hoe in 1956 het partijkantoor Felix Meritis, waar ook partijkrant De Waarheid werd gedrukt, werd belaagd door een woedende menigte. Colporteurs van De Waarheid werden voor alle zekerheid door twee andere CPN’ers begeleid. Walraven was met een Nederlandse delegatie ook aanwezig op het Wereldjeugdfestival van 1962 in Helsinki, officieel door Moskou georganiseerd ter bevordering van vrede & vriendschap, maar natuurlijk om jongeren te winnen voor het communisme. De daar door student Hans Beuker afgestoken anticommunistische rede – men had hem onoplettend aan de sprekerslijst toegevoegd – baarde opzien. Walraven wist wel wie daarachter zat. Inderdaad had Beuker de tekst van zijn toespraak gekregen van BVD’er Kees van den Heuvel, die in Den Haag het bureau Interdoc leidde, contacten onderhield met de CIA en fondsen probeerde te werven om zijn 'tegengeluid’ te kunnen verspreiden. Ook prins Bernhard – daar is-ie weer – verleende steun, sowieso verbaal, aan die activiteiten.

Ook schaken, in de Sovjet-Unie hoog in aanzien, leende zich voor psychologische oorlogvoering, blijkens de WK-tweekamp uit 1972 tussen Fischer en Spasski in Reykjavik. Grootmeester Genna Sosonko, die in dat jaar de Sovjet-Unie voor Nederland verruilde, en schaakfan Walter Mooij vertellen hoe Viktor Kortsnoj in 1976 tijdens de prijsuitreiking van het IBM-schaaktoernooi in Amsterdam overliep en bij Mooij in Westzaan onderdook. De revanche van de Sovjets volgde in 1978, tijdens de bizar verlopen WK-match tussen Karpov en Kortsnoj in Manilla.