Tussen twee kwaden

Kiev, zomer 2021. In een sfeervol theater in Kiev komen vijf jongeren en een toneelregisseur samen om een voorstelling te maken geïnspireerd op Shakespeares Hamlet, veertig dagen lang. Het is er warm, bedompt en de gemoederen lopen hoog op. ‘Stel je voor dat je Hamlet bent,’ zegt toneelregisseur Roza Sarkisian tegen haar acteurs. ‘Je hebt moeilijke keuzes moeten maken in je leven. Welk woord komt er dan in je op?’ ‘Oorlog,’ klinkt het direct uit de groep.

Met het wereldberoemde ‘zijn of niet zijn’ overpeinsde Hamlet zijn allergrootste dilemma: de keuze tussen leven of dood. Een tweestrijd die de meeste jongeren uit The Hamlet Syndrome niet vreemd is. Allemaal maakten ze de Maidanprotesten in 2014 in Kiev mee. En allemaal waren ze in meer of mindere mate betrokken bij de gevechten tussen de pro-Russische separatisten en het Oekraïense leger in de Donbas. Zo vocht Katya Kotliarova in 2014 als een van de weinige vrouwen mee in het Oekraïense vrijwilligersbataljon. Ze droeg een granaat in haar borstzak, dicht bij haar hart. ‘Die was voor mijzelf bedoeld,’ zegt ze tegen de groep, ‘maar ik wil er verder niet over praten.’

‘Hamlet was als een spiegel voor de jongeren,’ vertelt regisseur Elwira Niewiera in een knus zijkamertje van bioscoop Tuschinski in Amsterdam, waar een speciale voorpremière van The Hamlet Syndrome plaatsvindt. ‘Samen met mijn mederegisseur Piotr Rosolowski wilde ik een verhaal vertellen over echte mensen met echte emoties,’ zegt Niewiera. ‘Door altijd met Hamlet te beginnen, werd het makkelijker voor de jongeren om over zichzelf te praten. Het was de brug waarlangs ze hun eigen trauma’s met elkaar durfden te delen.’

‘Ik wil jullie op het hart drukken deze oorlog niet licht op te vatten,’ zegt hij. Het regent en er klinken explosies op de achtergrond. ‘Vergeet alsjeblieft jullie medemenselijkheid en waakzaamheid niet.' Niewiera loopt naar de rand van het podium om Kryvdyks video goed te kunnen bekijken. ‘Hoe kan het dat mensen hier leven en lachen, terwijl mijn goede vrienden met raketten worden bestookt?’ vraagt ze de zaal na afloop.

In The Hamlet Syndrome verwerken vijf jongeren een oorlogsverleden dat tegelijkertijd ook hun toekomst is. Ze maken indruk: zowel met hun acteerwerk als met hun verhalen. Nu de Russische invasie voortduurt zien ze zichzelf opnieuw voor onmogelijke keuzes gesteld, maar deze keer kijkt de hele wereld mee. ‘Hun dilemma’s zijn dezelfde als in 2014,’ zegt Niewiera, ‘alleen de schaal is vele malen groter nu.’ Haar stem breekt. ‘Weet je, ik ben iemand die in oplossingen denkt. Ik blijf niet graag hangen in twijfels of besluiteloosheid, zoals Hamlet dat deed. Maar deze situatie is de eerste, de enige waarvan ik denk: voor dit probleem heb ik geen oplossing.’