Tatjana Almuli bestrijdt vooroordelen over dik zijn in TikTokserie Dikke vette leugens

Ook wie niet tiktokt kan overigens Dikke vette leugens tot zich nemen: op de site van NPO 3 verschijnen langere interviews en artikelen bij de serie. ‘Ik had voordat ik aan dit project begon ook geen TikTok,’ vertelt Almuli. ‘Inmiddels ben ik verslaafd, haha.’

De 32-jarige schrijver en nu dus ook presentator zit al even met haar laptop in het café waar we hebben afgesproken. Ze werkt aan verschillende projecten: naast artikelen voor tijdschriften ook een nieuwe roman, en een dramaserie – uiteraard met hoofdpersonen die nu eens níét allemaal in maat XS passen. Tijd voor een gesprek over maakbaarheid, jezelf neutraal bekijken en dik daten.

Tatjana Almuli (1991): ‘Marlijn Aarts, de bedenker van de serie, had mijn boek Knap voor een dik meisje gelezen en volgde me op Instagram. Haar plan was om met Dikke vette leugens misinformatie en stigma’s rond dik zijn te bevragen en te ontkrachten. Knap voor een dik meisje gaat eigenlijk precies daarover, en ik zat er al even aan te denken om een documentaire van dat boek te maken. Ook omdat lang niet alle jongeren lezen, terwijl juist bij de nieuwe generatie nog zo veel verandering mogelijk is. Dus deze klus paste helemaal bij mij.’

‘Om te beginnen de gedachte dat dik zijn betekent dat je ongedisciplineerd bent, dat je je lichaamsgewicht helemaal zelf in de hand hebt. Het maakbaarheidsidee: gewoon meer bewegen en minder eten, dan word je wel dun. Tien jaar geleden was dat een nog veel gangbaarder idee, inmiddels zien steeds meer mensen, en ook artsen, dat het niet zo makkelijk is. Als je eenmaal dik bent, raken je vetcellen anders geprogrammeerd. Maar er spelen nog veel meer factoren mee. Endocrinoloog Liesbeth van Rossum legt dat ook uit in de serie: stress speelt een rol, slecht slapen, medicatie, hormonale schommelingen, genetische defecten. Zo heb ik zelf een genetisch defect, het MC4-receptordefect, dat zorgt ervoor dat ik dik ben. Maar ook eetstoornissen, psychische klachten en trauma kunnen van invloed zijn. En de kansen die je hebt, je inkomen… Dat vind ik allemaal heel belangrijk om over te brengen. Als mensen daar meer over weten, komt er hopelijk meer mildheid. Met het vingertje wijzen, iemand de schuld geven van z’n eigen lichaamsgewicht, dat werkt averechts. Dat herken ik zelf ook. Als je altijd in een soort kramp leeft en denkt: het is mijn schuld dat ik zo ben, ga je je zo voor jezelf schamen dat je bang wordt om je leven te leiden en naar buiten te gaan. Je komt in een sociaal isolement, je gaat slechter voor jezelf zorgen en dat triggert ook weer andere problemen, zoals depressies of eetstoornissen. Die cirkel moet echt doorbroken worden, dat stigma van: eigen schuld, dikke bult. Maar ik wil ook vechten tegen het idee dat dikke mensen alleen maar ongezond eten, nooit bewegen en dom zijn. Zo word ik zelf ook nog steeds onderschat – als mensen horen wat mijn werk is, of dat ik een universitaire studie heb gedaan, krijg ik soms als reactie: wow, echt waar?! En ik heb dan nog geluk, als zzp’er in de creatieve sector. Dikke mensen met een kantoorbaan krijgen pas echt veel shit naar hun hoofd gegooid. Je wordt als dik persoon ook minder snel aangenomen, omdat mensen denken dat je minder gezond bent, dat je wel snel zal uitvallen. Of dat je dus minder begaafd bent. Al die misvattingen! Het is niet alleen een keer een opmerking of een grapje van iemand. Dik zijn heeft op veel te veel fronten in je leven een negatief effect. En dat moet veranderen.’

Nederland kampt met een obesitasepidemie: er wordt voortdurend alarm geslagen over het stijgende aantal kinderen met overgewicht en de ‘obesogene samenleving’ die aanzet tot te veel en te vet eten. Valt het aanpakken van die problemen wel te rijmen met de acceptatie van dik zijn?
‘Ja, dat gaat wat mij betreft prima samen. Bijvoorbeeld die obesogene omgeving waar we in leven: daar kun je wat aan doen met een suikertaks en dat lijkt mij alleen maar goed, kom maar door. Daarmee ben je dikke mensen niet aan het veroordelen, maar pak je de voedingsindustrie aan. Hoe je er ook uitziet, wat je leefstijl ook is: iedereen heeft baat bij gezonde voeding, dus dat moet gewoon goedkoper worden en beter voorhanden zijn. En ik geloof ook dat iedereen zou moeten sporten. Waar het me om gaat is dat je elkaar met respect behandelt, zodat iedereen zo lekker mogelijk in z’n vel zit. Dan zal alsnog niet iedereen dun worden, dat gaat gewoon niet gebeuren. Maar mensen zo gezond mogelijk laten leven, ja, daar ben ik mega voor. En ik denk eerlijk gezegd dat dat wel voor de meeste dikke mensen geldt. Het zit ’m in de manier waaróp. Je kunt, in plaats van iemand met overgewicht te veroordelen, ook zeggen: wat heb jij nodig om lekker te bewegen? Waar krijg jij energie van? Waar haal je plezier uit? Zonder dat je iemand in een uitzonderingspositie plaatst. Daar zit de crux, want dat gebeurt nog steeds. Dat heb ik zelf ook in mijn jeugd ervaren. Ik geef nu lezingen op medische congressen, maar ook op scholen. En als je dan weer hoort van docenten die merken dat collega’s bijna mee gaan pesten, dat ze kinderen uitlachen als ze bij gym niet over de bok kunnen komen… We moeten gewoon allemaal minder in dat oordeel gaan zitten.’

Hoe was dat voor jou toen je jonger was?
‘Ik was als baby dik en dat ging niet meer weg. Al heel jong werd ik uitgelachen en met mijn gewicht gepest. Ik voelde me altijd een uitzondering, een sukkel. Ik ontwikkelde ook al vroeg een eetstoornis; niet alleen door dat pesten trouwens, ook door andere problemen in mijn jeugd. Met tien jaar kreeg ik mijn eerste eetbuien. Het schoonheidsideaal hielp niet mee. Als ik kijk naar de series en films uit mijn jeugd, of naar de zangeressen: íédereen was superdun. En dat gaat in je hoofd, in je lichaam, in je hele systeem zitten. Je denkt: dit is waar ik aan moet voldoen om een relatie te krijgen, om überhaupt aantrekkelijk te zijn voor potentiële liefdes of sekspartners. Maar ook om een leuke baan te kunnen krijgen of een leuke vriendengroep – ik moest voor mijn gevoel afvallen om een geslaagd mens te zijn, om te mogen bestaan. Na mijn eindexamen was mijn droom acteren en zingen en ik deed auditie bij de toneelschool in Utrecht. Een van de docenten zei: “Iemand met jouw formaat hoort hier niet thuis.” Nu snap ik hoe niet-oké dat was, maar ik was negentien en als je dat dan hoort, is dat gewoon zo. Want die mensen hebben er ervaring in, toch? Een paar jaar later deed ik mee aan Obese, het afvalprogramma op RTL 4. Ik dacht: als ik afval, gaat mijn leven echt beginnen, dan word ik gelukkig en succesvol. Ik viel eerst ook heel snel heel veel af, Obese is een extreem regime en niet bepaald gezond. Maar op een gegeven moment stokte mijn gewichtsverlies, ik kwam zelfs aan en het was een raadsel hoe dat kon. Toen kwam ik in een medisch traject terecht en zo ben ik er uiteindelijk achter gekomen dat ik dat gendefect heb, waardoor ik minder verbrand en minder verzadigd raak dan andere mensen. Daar heb ik nu medicijnen voor. Obese heeft op verschillende manieren mijn ogen geopend. Medisch dus, maar ook psychisch. Want ik bleek me na al dat afvallen niet gelukkiger te voelen, integendeel. Ik was uiteindelijk zestig kilo kwijt, dunner dan ooit. En omdat ik zo veel sportte was ik ook echt supergespierd, ik had bijna een sixpack, maar ik zag alleen nog maar wat er beter moest en ik vond mezelf totaal niet mooi. Mijn zelfbeeld was niet mee veranderd en ik realiseerde me: uiteindelijk gaat het toch niet om de buitenkant, je leven wordt niet opeens op miraculeuze wijze beter als je afvalt. Ja, ik kreeg minder vervelende opmerkingen, maar dat was het dan. Daarna heb ik zo’n twee jaar intensieve therapie gevolgd bij een eetstoorniskliniek: individuele therapie, groepstherapie, systeemtherapie. En ik ging naar een diëtist om een meer neutrale relatie met eten te ontwikkelen. Dat alles heeft me heel erg geholpen, ik kon twee jaar geleden met die behandeling stoppen. Ik heb geleerd mijn lichaam te waarderen om wat het allemaal kan en wat het voor me doet. Niet dat ik me helemaal onttrek aan schoonheidsidealen. Ik ben best ijdel en ik vind het nog steeds belangrijk om er leuk uit te zien, daar haal ik ook plezier uit. Maar met een neutralere blik naar mijn lichaam kijken helpt me om mezelf te accepteren. Het geeft me veel rust en zorgt ervoor dat ik energie overhoud voor leuke dingen. Uiteindelijk is je lichaam ook maar een huls. Een vehikel voor jezelf.’

‘Er zijn nog steeds veel te weinig series en films met dikke personages die meer zijn dan “dik personage”. Laatst zag ik die nieuwe Nederlandse Netflixfilm Happy Ending. Echt een leuke film, ook met een belangrijke thematiek. Maar iedereen in die film heeft maat 36! Ik blijf me daarover verbazen. Er is natuurlijk wel íéts veranderd: door sociale media heb je makkelijker toegang tot veel verschillende mensen en dus ook tot verschillende schoonheden, in plaats van alleen dunne, witte, strakke meiden. Maar die zie je nog wel voornamelijk op alle tijdschriftcovers en in films en series. Dat is gewoon jammer, want het heeft veel invloed. Als ik een leuk dik personage in een film of serie zie, slaak ik nog steeds een zucht van verlichting: dit kan dus óók, deze dikke persoon leidt een heel leuk en rijk leven! Net zoals ik dat zelf doe, dus ik weet ook wel dat het kan. Ik ben eigenlijk heel tevreden en gelukkig nu. Dat is ook het ouder worden, daardoor leer je schijt te hebben; ook als het gaat over schoonheid. Je gaat dingen gewoon wél doen: wél daten en wél naar feestjes – en heel vaak valt het dan mee, ontmoet je hartstikke leuke mensen en doet het er eigenlijk helemaal niet toe hoe je eruitziet, daar kom ik wel steeds meer achter. Desondanks verdwijnt dat nare geïnternaliseerde idee nooit helemaal: dat ik er toch pas echt toe doe, in welke zin dan ook, als ik dun ben. Zo ben ik nu best veel aan het daten en dat is superleuk, maar zodra ik een verandering in het gedrag van mijn date merk, denk ik in een reflex: o, die persoon vind me toch niet aantrekkelijk vanwege mijn gewicht. En ik weet heus wel dat het daar in de meeste gevallen niet door komt. Alleen, die gedachte blijft gewoon in me zitten. Zelfs al zit ik nu heel lekker in mijn vel en straal ik dat ook uit.’

‘Ha, het wisselt wel per dag hoe ik dat zie. Nu zit ik midden in de opnames van Dikke vette leugens en er werken veel mensen aan mee die zich hier op hun eigen manier voor inzetten. Dat stemt natuurlijk heel hoopvol. Maar als ik dan weer drie nieuwe films voorbij zie komen waar niemand in zit die überhaupt maat 42 of zo heeft… Jezus, denk ik dan, wanneer gaat het nou wat sneller? Maar goed, we zijn wel echt verder dan tien jaar geleden. Ik krijg ook nog steeds veel mooie reacties van jonge meiden die mijn boek hebben gelezen en die nu bijvoorbeeld toch in bikini naar het strand durven. Of die schrijven dat ze het gesprek met hun moeder zijn aangegaan, van: waarom ben jij altijd op dieet? Dat mijn verhaal helpt om het daarover te hebben of om meer maling te hebben aan hoe je eruitziet en gewoon een leuke zomer te beleven, ja, dat maakt me heel optimistisch.’

bekijk hier de trailer van de TikTokserie Dikke vette leugens: