Babbelen met beleid

‘Het is alsof ik met mijn vrienden aan de keukentafel zit,’ is een veelgehoorde opmerking van podcastfans. Zij luisteren soms meer naar hun favoriete podcastpresentatoren dan naar hun echte vrienden. De opzet van de ‘keukentafelpodcast’ is simpel: twee à drie mensen voeren een gesprek. Maar hoe houd je duizenden mensen geboeid, soms urenlang, alleen door wat je met elkaar te bepraten hebt? ‘Mensen denken dat het makkelijk is,’ zegt Botte Jellema (43).

Zijn podcast De eeuw van de amateur bestaat al sinds 2015 en is een van de eerste en meest succesvolle chatcasts. ‘Nou, probeer het maar eens, en probeer het maar vol te houden. Een verhalende podcast als De brand in het landhuis heeft zes afleveringen, dat is overzichtelijk. Een chatcast moet misschien wel zeventig afleveringen interessant zijn.’ De eeuw van de amateur gaat naar eigen zeggen over ‘alles’, verschijnt wekelijks en heeft al ruim 140 afleveringen, van wie de langste maar liefst drie uur duurt. Jellema is van huis uit radiomaker. ‘Ik heb De Avonden gepresenteerd op Radio 6. Daar hadden we ook altijd het gevoel van: we gaan lekker een programmaatje maken. Toen dat ophield, dacht ik: ik vind audio leuk, ik weet hoe het werkt, het kost niets, ik begin een podcast en kijk wel hoe het loopt. De eerste twintig, dertig afleveringen was het zoeken naar een stijl en vorm.’

Tegenwoordig is fotostripmaker Ype Driessen copresentator. Paulien Cornelisse is vaste gast en regelmatig schuiven er andere vrienden aan, zoals Aaf Brandt Corstius. ‘In het begin luisterden er zestig mensen. Dat werden er vierhonderd, en toen besefte ik: dat zijn niet alleen maar vrienden en familie, dat is een publiek.’ Nu heeft De eeuw van de amateur 50.000 unieke beluisteringen per maand. ‘Mensen vinden het fijn dat we er wekelijks zijn en houden van de sfeer die we neerzetten. De stijl is losjes en we improviseren veel, maar ik maak wel degelijk voor elke aflevering een draaiboek, waarin staat wat we die dag gaan bespreken.’

Zo’n draaiboek is essentieel, zegt ook Lieke Malcorps (29). Zij is senior producer bij Dag en Nacht Media, het podcastproductiehuis dat de thuisbasis is van veel keukentafelpodcasts. Zelf is ze een van de presentatoren van het succesvolle Datevermaak, waarin ze met haar vrienden Timo Harmelink en Lisa Mosmans hun liefdesleven bespreekt. ‘We bedenken van tevoren waar we het over gaan hebben en in welke volgorde, zodat iedereen weet waar we naartoe praten. In een nog eerdere fase is het belangrijk dat je nadenkt over het format. Veel verhalende podcasts zijn een zoektocht, met een duidelijk begin en eind. Een goede keukentafelpodcast is ook een zoektocht, alleen is de centrale vraag niet zo eenduidig te beantwoorden. In het geval van Datevermaak onderzoeken we wat het betekent het om single te zijn in 2020.’

Ook het goed beluisterde Man man man, de podcast heeft een centrale vraag, die aan het begin van elke aflevering gesteld wordt: drie jongens onderzoeken hoe mannelijk ze zijn. Dat doen ze elke aflevering aan de hand van een thema, zoals hobby’s of winkelen. Ze bespreken dan een aantal vooraf bepaalde stellingen. ‘We bedenken van tevoren welke anekdotes we bij een thema kunnen vertellen,’ zegt Bas Louissen (32), die de podcast samen met zijn oud-radiocollega’s Domien Verschuren en Chris Bergström maakt.

‘Je moet wel iets leveren, je kunt niet zomaar met zijn drieën gaan kletsen, al klinkt het misschien wel zo.’ Man man man, de podcast veroverde de podcasthitlijstjes, wat leidde tot een uitverkochte theatertour, een boekendeal en een eigen bier. ‘Ik heb me wel verbaasd over het succes,’ bekent Louissen. ‘Ik denk dat het mensen aanspreekt dat we niet zo bedreigend zijn en veel over sullige dingen en blunders praten.’

‘Een goede keukentafelpodcast geeft de luisteraar iets mee, op een informele manier,’ zegt Malcorps, die veel podcasts achter de schermen helpt vormgeven. ‘In de opvoedingspodcast Ik ken iemand die vertellen de presentatoren veel anekdotes uit hun eigen leven, maar ze geven ook concrete tips.’

Bij haar werkgever Dag en Nacht Media worden podcasts gemaakt over de meest uiteenlopende onderwerpen: wielrennen, film, bevallingen en koken. ‘Podcasts lenen zich heel goed voor niche-onderwerpen,’ zegt Malcorps. ‘Maar toch letten we erop dat het leuk blijft voor een groot publiek, zelfs al heb je niets met het onderwerp. We luisteren nauwkeurig naar bekende Amerikaanse podcasts als Reply All. Die proberen we dan echt uit te kleden: waar zit het hem de aantrekkingskracht in? Hoe weten ze de goede sfeer neer te zetten, hoe bouwen ze hun verhalen op? Want in een keukentafelpodcast heb je ook verhalenvertellers nodig.’

Uiteindelijk draait alles om de band van de mensen achter de microfoon met de luisteraar. Malcorps: ‘Een podcast moet over mensen gaan en persoonlijk zijn, anders haak je af. Een prettige, toegankelijke sfeer is essentieel. Ook moet de luisteraar het gevoel krijgen dat de maker iets op het spel zet. In Datevermaak delen we allerlei persoonlijke dingen uit ons liefdesleven, daardoor stellen onze luisteraars zich ook open.’

De valkuil van die persoonlijke toon is dat de luisteraar zich buitengesloten voelt, zeker als hij de podcast voor het eerst aanzet. ‘Hoeveel voorkennis veronderstel je, dat is een interessante en spannende kwestie, zegt Jellema van De eeuw van de amateur. ‘Ype begint bijvoorbeeld heel vaak over Pet Shop Boys, waar hij groot fan van is. Hij kent bij elke anekdote wel een lied van die band, we hebben er zelfs een hele aflevering over gemaakt. Dat is herkenbaar en grappig, maar nieuwe luisteraars moeten als ze het horen niet denken: ik hoor hier niet bij.’ Hierbij kan de rolverdeling tussen de presentatoren helpen. ‘Ik speel een beetje de radiopresentator die alles benoemt, en Ype is de ontregelaar, die zegt: dat weet iedereen toch al?’

Bij Datevermaak heeft Lieke Malcorps de rol van degene die uitlegt en de lijn van het gesprek in de gaten houdt. ‘Ook gooi ik weleens olie op het vuur,’ zegt ze. ‘Mensen die het heel erg met elkaar eens zijn, zijn niet spannend om naar te luisteren. Dus vergroten we de tegenstellingen uit. Ik noem ook weleens een punt waar ik misschien helemaal niet zo’n sterke mening over heb, maar dat wel goed is voor de discussie.’

Luisteraars die het gevoel hebben hun vrienden te horen praten, hebben ook snel de neiging zelf iets in te brengen. Alle podcasters worden overstelpt door reacties en gebruiken ook vaak input van het publiek in hun podcast. Jellema: ‘Op één aflevering van De Eeuw krijg ik meer reacties dan op al mijn jaren radio in Hilversum. Het voelt als een soort familie, echt een warm bad.’

‘Mensen sturen echt heel persoonlijke shit,’ zegt ook Bas Louissen van Man man man, de podcast. ‘Een podcast heeft een veel intiemere band met de luisteraar dan een radioprogramma.’ Jellema: ‘Bij de opname sta ik niet in gedachten voor 50.000 man, want aan de andere kant van de lijn zit maar één persoon. Alleen ik weet niets van hem en hij wel veel van mij. Ik ben eigenlijk verlegen en introvert, maar daar zet ik me overheen, anders kun je geen podcast maken. Onze afleveringen duren meer dan een uur en sommige luisteraars hebben ze allemaal gehoord. Ze prikken er zo doorheen als ik niet oprecht ben. Dus als ik iets niet wil zeggen, dan moet ik het expliciet maken, dan zeg ik: dat is geheim.’

‘We hebben de plank weleens misgeslagen,’ zegt Louissen. ‘In de aflevering over ziek zijn heb ik echt dingen gezegd waar ik spijt van heb. Toen waren we iets te veel op zoek naar vieze anekdotes en tegen elkaar aan het opbieden wie het goorste verhaal had. Die aflevering hoef ik nooit meer te horen.’
Lieke Malcorps zet zelfs weleens de opname van een podcast stop omdat het niet lekker loopt. ‘Dan zitten de presentatoren niet op de goede lijn, is de sfeer niet goed, werkt het niet. Het is niet leuk om dan te zeggen: “kap er maar mee, we beginnen opnieuw”, maar vaak voelden de presentatoren het zelf ook al wel aan.’

Ook lastig: hoe zorg je ervoor niet in herhaling te vallen als je uren en uren met dezelfde mensen aan tafel zit? Botte Jellema let er goed op dat De eeuw van de amateur ondanks het marathonkarakter toch fris blijft: ‘We maken buiten de podcast om normaal gesproken ook van alles mee, dus hebben we elke week wel iets te vertellen. En ik experimenteer regelmatig met nieuwe rubriekjes, of opnemen op locatie.’ Malcorps vraagt zich af of Datevermaak net zo veel afleveringen zal gaan tellen als De eeuw van de amateur: ‘Er zit wel een houdbaarheidsdatum aan, ook omdat het op ons persoonlijke leven grote impact heeft. Als ik met iemand ga daten moet ik wel vertellen dat ik er ook een podcast over maak. Misschien dat het klaar is als we allemaal een relatie hebben.’
De vele fans zullen dan nieuwe vrienden moeten vinden om bij aan te schuiven.