Zomergasten 2020 #4 Jaap Goudsmit

Viroloog en epidemioloog Jaap Goudsmit (1951) is wetenschappelijk directeur van het Human Immunomics Initiative van de Harvard T.H. Chan School of Public Health. Hij geldt als een van de belangrijkste aidsonderzoekers ter wereld. Ook is hij expert op het gebied van vaccinontwikkeling en veroudering van het immuunsysteem. De Nederlandse aanpak van het coronavirus volgt hij op de voet, evenals de wereldwijde zoektocht naar een vaccin. Goudsmit schreef diverse boeken, waarin hij onder andere waarschuwde voor de uitbraak van een volgend SARS-achtig virus. De laatste jaren is zijn onderzoeksterrein verschoven naar veroudering en de ziekte van Alzheimer. 

Jaap Goudsmit mist geen enkele uitzending van Ik vertrek. Over de aflevering waarin Sjaak en Irma met zeventien papegaaien en twee teckels vertrekken naar een bouwval in een Hongaars gehucht om er een camping voor minima te beginnen, vertelde hij in 2016 in een interview met Het Parool: ‘Wereldschokkend vond ik het. Van schoonheid. Mensen aan de onderkant van de maatschappij die de slechtste koop van de wereld doen, denken wij zogenaamde intellectuelen. Dat is dus niet waar, ze doen juist iets heel intelligents. Ze maken vrienden in dat onbegrijpelijke dorp. Ze slagen, te midden van de puinzooi. Ik zie in Ik vertrek vaak wat echte levensenergie is.’

‘Er is niets mooier dan Bach, niets logischer dan Bach, niets rustgevender dan Bach. Muziek van Bach maakt mij meteen rustig. Geen noot staat verkeerd, alles staat op de goede plaats. Dat vind ik onbeschrijfelijk.’ (Reformatorisch Dagblad, 14 mei 2004)

Naast viroloog en epidemioloog is Jaap Goudsmit ook blogger. Op zijn website jaapgoudsmit-over-corona.nl blogt hij onder meer over de vraag waarom er in Nederland oversterfte is in tegenstelling tot in veel andere EU-landen, wie er als eersten gevaccineerd moeten worden en wat het gevaar is van een tweede infectiegolf.

Goudsmit is initiatiefnemer en samensteller van Wie herdenken wij op 4 mei?, het dit jaar verschenen boek over de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Met ruim 150 visualisaties laat het boek zien wie de 295.000 slachtoffers zijn en hoe ze aan hun eind kwamen. Onder die slachtoffers bevinden zich ook Goudsmits overgrootouders van moeders kant en zijn grootouders van vaders kant, die in Auschwitz werden vermoord.

Jaap Goudsmit zit 11 september 2001 in een overleg van het International Aids Vaccine Initiative, dat plaatsvindt op de 27ste verdieping van een gebouw in New York, als om 8.46 uur een vliegtuig in het World Trade Center vliegt. Terwijl hij door het raam naar de brandende toren kijkt, ziet Goudsmit met eigen ogen hoe de tweede Boeing 767 zich in de zuidtoren boort, hemelsbreed nog geen 600 meter bij hem vandaan.

Aan de hand van het thema ‘overleven’ vult Goudsmit zijn ideale televisieavond. Hiertoe laat hij onder meer fragmenten zien uit de documentaires Jiro Dreams of Sushi (2011), over de 85-jarige sushimeester Jiro Ono, en Hoop Dreams (1994), over twee zwarte tieners die na hun middelbare school eeuwige roem willen vergaren als profbasketballers. Ook zien we scènes uit de dramafilm Dallas Buyers Club, die losjes is gebaseerd op het leven van aidspatiënt Ron Woodroof, die halverwege de jaren tachtig een illegale handel in aidsmedicijnen opzette voor medeslachtoffers.

Jaap Goudsmit heeft drie dochters met Fransje van der Waals, huisarts te Amsterdam en hoogleraar Global Health Education aan de Universiteit van Amsterdam, met wie hij al ruim veertig jaar getrouwd is. Een week na hun eerste ontmoeting woonden de twee al samen. 

Presentator Janine Abbring zal weinig moeite hebben om Goudsmit drie uur lang aan de praat te houden. Volgens zijn vrouw Fransje zit er geen uitknop aan haar echtgenoot, zo vertelde ze schrijver Els Quaegebeur in het boek De kok, de boerin, haar advocaat en dier verpleegster. ‘Jaap is een enorme kletskous. Hij mag zichzelf nooit herhalen van mij. Ik zeg het ook: “Heb ik al gehoord. Weet ik al.” Gemeen hè? Als we ergens zitten met z’n allen, of met anderen, babbelen wij de tijd wel vol. Familie Kletskous.’

In tegenstelling tot het RIVM en het OMT is Goudsmit fervent voorstander van mondkapjes. ‘Het mondkapje heeft iets altruïstisch, want virologisch belemmert het vooral de besmetting van de ander. Dat is interessant, een bijna oosterse gedachte. Het is wat je de ander aandoet wat telt, niet wat je jezelf aandoet.’ (Podcast Met Groenteman in de kast, 3 juni 2020)

De keuzefilm van Jaap Goudsmit, die direct na VPRO Zomergasten wordt uitgezonden, is All Is Lost (VS, 2013). Avonturenfilm van J.C. Chandor over een naamloze zeiler (Robert Redford) die in een storm terechtkomt en in zijn eentje op zee moet zien te overleven.