Forum

Brieven kunnen worden geredigeerd c.q. ingekort. Over (niet-)plaatsing wordt niet gecorrespondeerd.

In VPRO Gids #31/32 lees ik op p. 4 in ‘Van de clichés, verlos ons Heer’: ‘In 2017 toonde een DNA-test aan dat het skelet van een Vikingleider dat ooit in een tiende-eeuws graf was gevonden XX-chromosomen bevatte. De ultieme Vikingstrijder bleek dus een vrouw te zijn.’ Die conclusie is te snel getrokken. Geslachtsontwikkeling is een ingewikkeld proces, dat vele stappen doorloopt. De geslachtschromosomen brengen een eerste schakeling aan, maar op hoe het proces daarna verloopt hebben ze geen invloed meer. Bovendien is het ook nodig om naar de inhoud van die chromosomen, de genen, te kijken. Ook genen op andere chromosomen zijn van belang. Een persoon met XX als geslachtschromosomen is dus wel meestal een vrouw, maar zekerheid heb je niet. Er bestaan ook XX-mannen, XY-vrouwen en interseksepersonen en ook andere chromosoomcombinaties komen voor, zoals X (slechts één geslachtschromosoom), XXX en XXY.

ANNA MAGDALENA BOSWINKEL, LOSSER

Een interviewer kan zijn/haar eigen programma maken en breken door zijn/haar opstelling tegenover de gast. Janine Abbring leek tegenover Inez Weski heel onzeker, enigszins bevreesd zelfs (VPRO Zomergasten, 26 juli jl.). In een poging de touwtjes in handen te houden onderbrak zij haar gast voortdurend en kwam met onnodige herhalingen, overbodige aanvullingen en wijsneuzige opmerkingen. Zij brak daarmee haar werk in stukjes. Jammer, want Inez Weski had veel interessants te vertellen, met een heel eigen kijk op mens en samenleving. 

GERT VAN DE BOSPOORT , HEERDE

Ik heb zondagavond genoten van zomergast Inez Weski. Mooie onderwerpen, films (vooral de keuzefilm, ook een van mijn lievelingsfilms) en documentaires. Soms echt ontroerend. Een prachtmens!

ANNEMIEKE BAKKER

In VPRO Gids #29/30 geeft Martin Kaaij een (zoals altijd) interessante toelichting bij een uitvoering van Schuberts Mis in As, een prachtig religieus werk waarmee Schubert zijn luisteraars opnieuw diep weet te raken (p. 40, ‘Vroomheid met jeu’). Echter, andere uitlatingen van Schubert waren al voor zijn vrienden aanleiding om te twijfelen aan de diepgang van zijn spirituele gevoelens. Volgens Kaaij zijn er geen harde bewijzen waarmee je de mate van Schuberts diepgang kunt peilen, ‘misschien was hij ronduit ongelovig’. In elk geval bestaat er bewijs van enige hardheid dat Schubert niets moest hebben van opgelegde vroomheid. Het geloof in ‘één heilige katholieke en apostolische kerk’ (een regel uit het credo) had hij duidelijk verloren. In mijn kast staan twee partituren van de Mis in As. In de Breitkopf-partituur is bovengenoemde regel nog afgedrukt, maar in een afwijkend – klein en cursief – lettertype, waarschijnlijk als tegemoetkoming voor degenen die liturgische correctheid belangrijk vinden en menen dat er niet in het ordinarium mag worden geknoeid. In mijn Corus-partituur is de regel in zijn geheel weggelaten. In zijn sterfjaar schreef Schubert zijn laatste, naar mijn smaak nog aangrijpender mis, de Mis in Es. Ook daar ontbreekt de gewraakte regel. Opnieuw wist Schubert religieuze gevoelens prachtig te verklanken en zich tegelijkertijd te distantiëren van overdreven vroomheid.

GERARD H. MAASSEN, UTRECHT

O.L.E. Jongmans uit Wateringen heeft zijn soms venijnige, soms humorvolle, soms muggenzifterige pen op 16 juli voorgoed neergelegd. Hij is overleden. Otto, ik mis je nu al.

AJA WITZEL, HAARLEM

In VPRO Gids #31/32 (p. 122, ’Moederpandemie’) staat dat Jaap van Dissel in 2017 betrokken was bij lepraonderzoek in Suriname. Dat moet zijn: in 2013.