Lesbisch zijn is leuk

Een komische dramaserie over een niet al te volwassen twintiger die in de grote stad haar weg probeert te vinden in liefde, werk en vriendschappen. Daar zijn er genoeg van, zou je zeggen. Maar zo’n serie waarbij dat meisje toevallig op meisjes valt, bleek niet te bestaan. Een team jonge makers besloot dit recht te zetten nam het initiatief voor Anne+, dat in 2018 online en op televisie te zien was: zes korte afleveringen over steeds een andere periode in haar liefdesleven.

De serie werd een succes, niet alleen in Nederland, maar ook op allerlei internationale festivals. Nu is er een tweede seizoen, met langere afleveringen, gelaagdere personages en meer doorlopende verhaallijnen. Anne+ is eerst en vooral een fijne relatieserie, met ontroerende, grappige en schurende scènes, waar het maakplezier vanaf spat. Maar ze dient ook een maatschappelijk doel. Hoofdrolspeelster Hanna van Vliet (27), die samen met scenarioschrijver Maud Wiemeijer en regisseur Valerie Bisscheroux aan de wieg stond van Anne+, vertelt over het belang van representatie, haar rol als boegbeeld en de grote ambities.

Waarom vonden jullie het belangrijk dat Anne+ er kwam?
Van Vliet: ‘Je ziet in de media voornamelijk een heteronormatief beeld van de samenleving en dat is niet realistisch. Er zijn veel mensen die zich daar niet mee identificeren. Juist voor die mensen – en voor jongeren die twijfelen over hun geaardheid – is het belangrijk een positief beeld te hebben van wat er mogelijk is naast hetero-zijn. Er zijn nog te veel clichés en stereotypes in films en op televisie. Of “de homovriend” krijgt een leuke bijrol, of het lgbtq-zijn is de dramatische lijn van het personage en daar komen allerlei problemen uit voort. Zo ziet mijn leven er echt niet uit.’

Welke films en series waren positieve voorbeelden voor jezelf?
‘Ik denk dat het mij als jong meisje heel erg had geholpen wanneer ik een serie als deze op de NPO voorbij had zien komen, maar ik kan helaas geen voorbeelden bedenken van films uit mijn jeugd die iets normaliserends hebben gebracht. Er is wel verbetering te zien: dankzij internet krijgen veel meer verschillende makers een kans. Netflix doet het ook goed. Orange Is the New Black was echt een doorbraak, met zo veel vrouwenrollen, zo veel zwarte vrouwen, zo veel niet-hetero’s. En nu is er Sex Education, een grappige serie waarin seksuele diversiteit heel vanzelfsprekend is. In Nederland zijn we volgens mij de eerste die zo’n soort serie maken.’

Veel medewerkers achter en voor de schermen zijn niet hetero. Hoe zie je dat terug in de serie?
‘Dat klopt, al was dat geen beleid, het heeft te maken met hoe Anne+ is ontstaan. Er waren veel queer vrouwen onder de mensen die het belangrijk vonden dat dit er kwam. Dankzij de achtergrond van de makers herken je als lesbische vrouw veel in de serie. De verhaallijnen over liefdes, relaties en familie zijn vrij universeel. Maar het zit in de details: kleine grapjes, het artwork, de posters aan de muren, de muziek, de plekken waar is gefilmd. We nemen een dansscène niet in een heteroclub op, want dat is een plek waar ik liever niet naartoe ga met mijn vriendin.’

Waarom gaan jullie daar niet naartoe?
‘Omdat ik dan toch vaak word lastiggevallen. Ik ga niet graag naar plekken met veel heterojongens. Als ik daar met mijn vriendin zoen, denken ze dat we dat doen om hen geil te maken. Dan gaan ze ons filmen, aanraken of vragen of ze mee mogen doen. Daar heb ik geen zin in. En het is ook ernstiger: vorig jaar zijn twee van mijn beste vrienden zomaar op straat in elkaar geslagen. Daar schrok ik erg van. Nederland staat bekend als een tolerant land, maar er is nog een lange weg te gaan.’

Hoe zijn de reacties op Anne+?
‘Ik krijg nog wekelijks berichten van jonge meisjes die schrijven: ik zit in de kast, niemand weet het nog, maar bedankt voor de serie, ik voel me nu minder raar. Jongeren laten weten dat ze met hun ouders gekeken hebben en toen uit de kast zijn gekomen, en docenten laten de serie zien in de klas. Sinds kort staat Anne+ met ondertiteling op YouTube en elke aflevering is binnen een week al meer dan honderdduizend keer bekeken. Mensen uit landen als India, Kenia en Brazilië schrijven dat ze het leuk vonden en zich gesterkt voelen. Terwijl ze vaak niet eens doorhebben waar de serie zich afspeelt of welke taal we spreken. Dat is superbijzonder, wanneer maak je nou iets waar mensen echt iets aan hebben?’

Heeft het feit dat je nu een lesbisch boegbeeld bent invloed op de rest van je acteercarrière?
‘Ik praat de laatste jaren veel over mezelf als lesbische maker. Het is een rare paradox: om iets te normaliseren, plaats je jezelf de hele tijd in dat hokje. Maar dat moet denk ik wel, om het er daarna niet meer over te hoeven hebben. Ik vroeg me in het begin wel af of het wel handig was, maar het blijkt dat het gewaardeerd wordt als je je uitspreekt. Ik krijg interessantere projecten aangeboden, en ik spreek me ook meer uit bij audities. Als ik de zoveelste vrouwenrol vol stereotypen lees, zeg ik: volgens mij zijn we hier voorbij. Veel regisseurs waarderen dat juist, en het levert heel interessante gesprekken op.’

In het nieuwe seizoen is een gastrol voor Laura Gomez, die ook in Orange Is the New Black speelt. Zijn er nog meer internationale ambities?
‘We hebben in het scenario een voorzetje geschreven dat iemand misschien naar het buitenland gaat verhuizen. Het tweede seizoen is al verkocht aan het Britse Channel 4. Misschien maken we hierna wel een internationale coproductie, of een film. Er is wereldwijd behoefte aan dit soort verhalen, waardoor het een beetje klein voelt om alleen binnen de landsgrenzen te denken.’