‘Iedere traditie begon als een verandering’

Floris Alkemade valt op als maatschappelijk geëngageerde Rijksbouwmeester. Zo maakte hij de succesvolle tentoonstelling Panorama Nederland: een optimistische kijk op de ruimtelijke toekomst, met aandacht voor vluchtelingen, woningbouw, duurzame energie, zorg en voedselproductie. Als Rijksbouwmeester kreeg Alkemade ook de renovatie van het Binnenhof op zijn bordje, een waar hoofdpijndossier. Hij stelde Ellen van Loon en Liesbeth van der Pol aan als coördinerend ontwerpers. Omdat Van Loon bij oma werkt, kreeg de Rijksbouwmeester te horen dat hij vriendjespolitiek bedreef. Van Loon en Van der Pol werd ook nog eens megalomanie verweten en het duo moest het veld ruimen. ‘Een shakespeareaanse tragedie,’ aldus Alkemade.

Forensisch wetenschapper en natuurkundige Frans Alkemade over zijn jongere broer: ‘We komen uit een hecht katholiek maar vrij gezin van vijf. Floris woont nu met zijn vrouw en dochters in ons ouderlijk huis in Sint-Oedenrode. Hij is van ons het meest Brabants gebleven, dat hoor je ook wel. Floris en ik lijken op elkaar: allebei vinden we dat we onze wijsheid moeten delen, met een wat dwingende betoogtrant. Maar ruzie krijg je niet snel met Floris; als iemand boos op hem is, glijdt dat van hem af. Een onverstoorbaarheid, van “ik bedenk zelf wel wat ik van mezelf vind”. Ik ben apetrots op Floris. Typisch voor hem is dat, hoe krankzinnig druk hij ook is, hij altijd nog met zijn handen bezig wil zijn. Hij heeft in de tuin allerlei herdenkingsplekjes gebouwd voor overleden familieleden, maar bijvoorbeeld ook een waterput en een pizzaoven. Floris is geen stropdasmannetje, ik noem hem ook wel de Rijksbouwvakker.’

Zo heet Alkemades zwarte kat.

‘De ontwerpsector weet alles mooi te maken. Dat is de kracht, maar ook de zwakte ervan. Op die tentoonstelling over nazidesign in het Derde Rijk in Den Bosch zie je sublieme vormgeving en toch weet je dat het moreel totaal verwerpelijk is. (…) Als je niet de juiste vragen stelt en niet beschikt over de juiste sociale antenne, kan zelfs sublieme schoonheid verderfelijk zijn.’ (Floris Alkemade, De Architect, 10 juni 2020)

‘We moeten ons veel meedogenlozer opstellen, onafhankelijker ook. We zijn zo verweven geraakt met onze politieke en commerciële opdrachtgevers. (…) We moeten opereren als de derde macht die de dominantie van het marktdenken en de politieke waan van de dag doorbreekt.’ (Floris Alkemade, Blauwe Kamer, 2 april 2020)

Floris Alkemade is volgens zijn broer Frans nergens bang voor. Toen hij een jaar of dertien was joeg hij bijvoorbeeld eigenhandig een stel inbrekers weg. Een uitzondering vormen injectienaalden, en ziekenhuizen in het algemeen – de geur alleen al. Als het hele doktersgezin Alkemade vroeger de griepprik kreeg, lukte dat bij Floris alleen via een houdgreep. Inmiddels heeft de Rijksbouwmeester zijn coronavaccin binnen, maar leuk was anders.

Floris Alkemade kiest onder meer voor een interview met Michel Houellebecq uit het Arte-programma Permis de penser (2016), waarin de Franse schrijver vertelt over zijn poëzie. Ook laat hij Apollo Guidance Computer zien, een YouTubeserie over de boordcomputer van de Apollo 11, die de eerste mens op de maan zette. Deze serie ontdekte Alkemade toen hij afgelopen najaar door corona geveld was.