Vriendschap en andere ongemakken

Adele wordt een beetje misselijk van de zwarte teenplekken op Wendy’s versleten slippers en ze walgt van haar ‘ruwe oude huid, met de enkele fijne haartjes, de ouderdomsvlekken en moedervlekjes’. Ze snapt niet dat Wendy geen vochtinbrengende crème gebruikt, niet iets meer moeite doet er enigszins toonbaar uit te blijven zien. Soms wil Adele haar ‘bij haar schouders grijpen en tegen haar schreeuwen: je bent oud, niemand wil dit zien!’

Wendy ziet op haar beurt hoe Adele achter het aanrechtblok soepel voorover buigt en quasiachteloos demonstreert dat ze haar handen nog altijd plat op de keukenvloer kan leggen, ‘haar beroemde borsten tegen haar knieën geperst, haar pronte kontje vol in het zicht’. Op zich best indrukwekkend, maar Wendy vindt het toch vooral gênant, dat ‘pronken als een bejaard elfje’.

En Jude? Die voelt al haar hele leven weerzin tegen ouderen in het algemeen, ‘het was hun vlekkerige huid, hun afhankelijkheid, hun vermogen om dingen in jou te zien’. Zo ver zou Jude het nooit laten komen, ze heeft genoteerd via welke site ze Nembutal kan kopen. ‘Ze wist dat er iets mis met haar was, ze wist dat deze walging een psychologische betekenis had. Ze was nu zelf oud. Dat wist ze.’

Adele, Wendy en Jude. Drie vriendinnen van in de zeventig die een weekend samenkomen in het vakantiehuis van Sylvie, de vierde schakel, die ontbreekt omdat ze onlangs is gaan hemelen. Het weekend van de Australische Charlotte Wood vertelt het verhaal van de drie achterblijvers, die zo verschillend zijn dat je je aanvankelijk afvraagt hoe ze in vredesnaam zo lang bevriend zijn gebleven. Veel meer dan een verhaal over ouder worden, is dit de kroniek van een decennialange vriendschap, die net als elke langdurige relatie vaak van irritaties aan elkaar hangt.

Charlotte Wood (1965) is in Australië een grote. Zeker sinds haar vorige roman, The Natural Way of Things, dat hier in 2017 verscheen onder de fletse titel Ontregeld. Woods vijfde roman werd in eigen land onthaald als de Australische The Handmaid’s Tale en overladen met prijzen. Ontregelend was het boek zeker. Tien jonge vrouwen worden gedrogeerd en ontvoerd om vervolgens wakker te worden in een strafkamp in de Australische outback. Op een in verval geraakte boerderij, die omringd wordt door een hoog hek dat onder stroom staat, moeten ze onder toeziend oog van een sadistische bewaker een weg aanleggen. Gaandeweg blijkt wat deze vrouwen, meisjes eigenlijk nog, gemeen hebben: ze waren allemaal verwikkeld in een seksschandaal met een machtige man. De een is slachtoffer van een groepsverkrachting door een feestvierend voetbalteam, de ander had als stagiaire een verhouding met een politicus. De kerk, het leger, de talentenjacht op televisie, we kennen de verhalen en Wood treedt niet in detail. Ze heeft een heel andere missie.

In deze gitzwarte, onverholen feministische roman komt geen enkele man er genadig vanaf. Ook bewaker Terry, een gebronsde yogagod met dreadlocks, wordt door de gevangengenomen vrouwen feilloos gecategoriseerd: ‘Terry is het type (…) dat zodra zijn pik uit je mond was al bij een biertje aan zijn vrienden zou vertellen dat je zulke kleine tieten hebt.’

In Australië maakte het boek veel los, en niet alleen onder vrouwen. In interviews vertelde Wood hoe mannen haar schreven dat het boek hen de ogen had geopend, en hoe ze het doorgaven aan hun zoons en kleinzoons. Inspiratie voor het onderwerp kreeg ze dankzij een radiodocumentaire over The Hay Institution for Girls, een gesloten instelling waar in de jaren zestig en zeventig lastige meisjes werden opgesloten. In de praktijk betekende dat: meisjes die aangerand, verkracht of anderszins misbruikt waren en niet zo wijs waren geweest daarover hun mond te houden. Door de setting naar het heden te verplaatsen, maakte Wood er een nog indringender, bij vlagen hallucinant verhaal van. Ze laat de vrouwen liedjes van Rihanna zingen, en discussiëren over hoe Jamie Oliver konijnenvlees bereidt, terwijl ze steeds sterker en vindingrijker worden.

Dit is een roman die voelt als een keiharde trap in je ballen, als je die hebt. Een onvergetelijke leeservaring, maar je hangt na afloop wel afgemat in de touwen. Kennelijk gold dat ook voor de schrijver. Om haar eigen geestelijke gezondheid te bewaken, wilde Charlotte Wood nu iets vrolijkers produceren. Dat is met Het weekend zeker gelukt.

Jude, die zich op het strand ‘bewust zonder geluidjes van inspanning te maken’ in het zand laat zakken, omdat Adele al zelfingenomen genoeg is over haar soepele, gezonde lichaam.

Adele, die in de badkamer de toilettas van Jude doorzoekt om te kijken welke medicijnen ze slikt en welke dure crème ze gebruikt (‘huidkaviaar dacht ze dat erop stond; dat kon niet waar zijn, maar ze had haar bril niet op’).

Wendy, die met haar ogen vol zand en een T-shirt vol moddervlekken terugkomt van een wandeling en hardnekkig blijft volhouden dat ze echt niet is gevallen.

Kleine oorlogjes, die worden onderbroken voor grote solidariteit, die wordt versterkt door de manier waarop ze behandeld en toegesproken worden door mensen die jonger zijn dan zij. Bijna iedereen dus. Zo’n goudgelokte, bruinbenige serveerster in een minuscule witte short die vriendelijk door haar knieën zakt om Jude, zelf manager van een chic restaurant, uit te leggen dat dit zúúrdesembrood is.

Tussen al dit soort geestige intermezzo’s door laat Wood de drie vriendinnen reflecteren op hoe ze hun leven hebben geleefd. Het zijn die innerlijke monologen waarmee Wood Adele, Wendy en Jude leven inblaast. Dit zijn geen wandelende clichés, maar vrouwen die je oma, moeder, collega of vriendin hadden kunnen zijn. Ze zijn geen van drieën bijzonder sympathiek, wat ze alleen maar geloofwaardiger maakt. Ook heel revolutionair: kinderen en kleinkinderen zijn nagenoeg afwezig in hun leven. Wel zeer aanwezig is Finn, Wendy’s demente labradoodle die het hele boek doorstiefelt met zijn tikkende nagels en zijn schorre gejank. Het is duidelijk dat deze schonkige stakker uit zijn lijden verlost moet worden, en je snapt de getergde woede van Jude over zijn aanwezigheid. Maar je begrijpt ook waarom Wendy zich tegen beter weten in aan hem vastklampt. Zo deerniswekkend als Finn tref je ze maar zelden in de literaire hondencanon.

Eind mei signaleerde een Amerikaanse uitgever een nieuwe literaire trend: #grumplit – boeken over grumpy oude mensen die, hou je vast, ‘meestal een hart van goud blijken te hebben’. Denk aan De honderdjarige man die uit het raam klom en verdween van Jonas Jonasson, De onwaarschijnlijke reis van Harold Fry van Rachel Joyce en natuurlijk onze nationale chagrijnige senior Hendrik Groen; donderstenen op leeftijd die uit verveling wat leven in de bejaarde brouwerij brengen. Niks op tegen, maar haal het niet in je hoofd om Het weekend in deze categorie te scharen. Charlotte Wood zal zich meer thuis voelen in het gezelschap van collega’s als Elizabeth Strout, Anna Hope, Anne Tyler en Elizabeth Day: scherpe vrouwen die personages scheppen die geen lezer ooit schattig zal durven noemen.