De kleuter en de crash

Dat het dinsdag 4 oktober dertig jaar geleden is dat er een vliegtuig neerstortte op twee flats in de Amsterdamse wijk de Bijlmer valt niet te missen. Er wordt alom teruggeblikt, verfilmd, geëvalueerd en tentoongesteld. Veelal met de focus op alles wat er politiek gezien misging en alle vragen die nog steeds niet zijn beantwoord rond de lading van het in 1992 neergestorte El Al-vrachtvliegtuig – zoals in de multimediaproductie Rampvlucht.

Een gat in mijn hart, de eerste documentaire van Omroep Zwart, bekijkt de ramp vanuit een ander perspectief: dat van de vele kinderen die de vliegramp meemaakten. Dit gebeurde in 1993 ook in een aangrijpend boek met dezelfde titel, waarin leraren van basisscholen in de Bijlmer tientallen kindertekeningen en -teksten over de ramp samenbrachten. Het boek werd opgedragen aan de achttien kinderen die omkwamen bij de vliegramp. Op bladzijde 39 staat een tekening van de kleine Akwasi Ansah, vier jaar oud, die zijn familie tekende bij het ‘brandende huis’: de getroffen flats, waar de familie Ansah tegenover woonde.

Op de persscreening van de documentaire Een gat in mijn hart vertelde Akwasi (rapper, acteur, dichter en medeoprichter van Omroep Zwart) hoe belangrijk het boek voor hem is. ‘Elk jaar kijk ik op 4 oktober even in het boek. Voor de meeste mensen is het dan dierendag, maar ik denk terug aan de vliegramp. Dat deelde ik altijd op mijn Instagramstory’s en allerlei mensen die het ook hebben meegemaakt stuurden dan een reactie.

Langzaam ontstond het plan om een documentaire te maken over die verschillende ervaringen van lotgenoten, en vorig jaar ben ik eraan begonnen. Mijn dochter werd op dat moment vier: even oud als ik was ten tijde van de ramp. Op haar verjaardag besloot ik voor het eerst met haar in het boek Een gat in mijn hart te kijken.

Je merkt ook in de documentaire dat ik het heel erg lastig vind om het verhaal van de ramp aan haar te vertellen. Ik zat echt met knopen in mijn maag en brokken in mijn keel, want hoe leg je zoiets nou uit aan een vierjarige? Vanwege de documentaire ging ik ook voor het eerst met mijn moeder, broer en zus praten over de ramp.

Ik hoop dat deze film kan bereiken dat anderen dit gesprek ook openen. De docu gaat ook over wat de impact die zo’n gebeurtenis op je leven heeft. Door de film realiseerde ik me dat ik misschien wel vanwege die ramp zo veel bezig ben met legacy. Je leven kan zomaar ineens voorbij zijn en daarom wil ik dingen maken, ik wil iets nalaten.’

Met de documentaire Een gat in mijn hart, die in première ging op het Nederlands Film Festival, is dat in elk geval goed gelukt. Het is bepaald geen standaard talking-heads-film geworden: zo zijn de interviews vermengd met dromerige animaties, citaten van de kinderen uit het boek en muziek van Bnnyhunna. De prachtscènes tussen Akwasi en zijn dochtertje Nekayah maken het ontroerende eerbetoon af.