Een huis vol glitters

De programmering vol gelukkige gezinnetjes aan de kerstdis (Huis vol met kerst; Kerst met de Meilandjes) suggereert misschien iets anders, maar het kerngezin is mislukt. Althans, dat is wat David Brooks stelt in zijn essay ‘The nuclear family was a mistake’ (2020) in het Amerikaanse tijdschrift The Atlantic. Even leek het allemaal te werken. Van 1950 tot 1965 daalden de echtscheidingscijfers, stegen de vruchtbaarheidscijfers en leken tweeoudergezinnen er fantastisch aan toe te zijn: blozend en welvarend. In deze jaren vormde zich een cultus rond dit type familie. Bekijk een willekeurige reclame voor bijvoorbeeld een medisch bedrijf, een reisbureau of een autoverzekeraar, en je realiseert je dat de familie Perfecto – grijnzende vader, serene moeder, een perfect verzorgd meisje en een guitig jongetje – nog steeds springlevend is.

Toch gaat het leven van een door bloedband verbonden mini-samenscholing niet over rozen. Zo maakte de verschuiving van grote, onderling verbonden families, zoals eens het ideaal was, naar kleinere, op zichzelf staande kerngezinnen ouders en kinderen kwetsbaar voor tegenslag.  En familiebanden mogen dan hecht zijn, ze kunnen ook als een keurslijf voelen.

De mensen uit de kleurrijke documentaire Mama van regisseur Esmée van Loon (1996) weten daar alles van. De moeder van Odette ‘Xtra Xceptit’ bleef maar doordrammen over haar gewicht. Het beschadigde haar zelfbeeld. De vader van ‘Fantasy Fuckface’ vindt dat ze zich niet mannelijk mag gedragen, maar ook vooral niet te vrouwelijk. De ouders van Afif ‘Licka Lolly’ Shafit kunnen maar niet accepteren dat hun zoon op mannen valt. Toch vonden zij, samen met drie andere volwassen ‘drag-kinderen’, een veilige haven in het appartement van de Rotterdamse dragqueen Ma’MaQueen.

De vorm van dit Rotterdamse ‘gekozen gezin’ vindt zijn oorsprong in het San Francisco van de jaren tachtig. Veel homo’s en lesbiennes waren getraumatiseerd door de aidscrisis en vervreemd geraakt van hun biologische familie. Het bracht hen samen op een manier die verder en dieper gaat dan alleen een comfortabele woonsituatie. Ze werden, zoals antropologen zeggen, ‘fictieve verwanten’ – een proces dat het Britse It’s a Sin (2021) op ontroerende wijze in beeld bracht. 

In een van de grappigste scène uit Mama blazen de zes ‘zussen’ en hun moeder een sleetse familietraditie nieuw leven in. In vol ornaat – torenhoge naaldhakken, dragmake-up, zeemeerminhaar, glitterjurk, blauwe baard – schaffen ze een kerstboom aan bij een lokaal tuincentrum. Om vervolgens vrolijk kibbelend de boom in een te kleine Skoda te proppen.

Zorg voor een grote, warme groep mensen om je heen, luidt de kerstboodschap. Want van je familie – of die nu traditioneel is, zelfgekozen, of een mix van dat alles – moet je het hebben.