Je leest dit artikel gratis. Wil je meer van de VPRO Gids? Neem een abonnement. Nu 12 weken voor slechts 10 euro. Ik wil meer lezen →
Tara Lewis
In ‘Half Holland dakloos’ gaat Yora Rienstra op zoek naar persoonlijke verhalen achter de wooncrisis. ‘Is het de schuld van beleggers of ben ik zelf ook niet handig bezig geweest?’
Je zou lethargisch kunnen worden van de woningnood – de duizelingwekkende cijfers van woningzoekenden, stijgende huizenprijzen en woningen die nodig zijn. Dus hoe maak je een serie over een crisis die mensen inmiddels murw gemaakt heeft? Cabaretier en programmamaker Yora Rienstra (1981) koos voor een luchtige, menselijke aanpak. De vierdelige serie Half Holland dakloos brengt de wooncrisis terug tot behapbare proporties van mensen en hun verhalen, van huisjesmelker tot kraker.
‘Hoewel een eigen huis altijd een droom is geweest, is dat niet meer aan mij besteed’
Rienstra: ‘Het gaat elke dag over de woningcrisis dus je wordt op een gegeven moment informatiemoe. En we wilden geen Teleac-cursus geven. Daarom zijn we vooral op zoek gegaan naar verhalen van mensen die met alle aspecten van de wooncrisis te maken hebben, zonder daar al te veel over te oordelen. Waar de een noodgedwongen op zoek is naar een huis om in te wonen, is een woning voor de ander een middel om geld mee te verdienen en beide kanten willen we belichten.’
Bij de start van de serie is ze zelf ook op zoek naar een woning. ‘Ik woon boven mijn ouders en wilde ook wel iets kopen. Een eigen huis is altijd wel een droom geweest, maar dat is niet meer aan mij besteed. Je kunt daar heel moedeloos van worden, maar ik vind het interessanter om te kijken hoe mensen het doen die het wel lukt. Wat voor risico’s nemen ze? Is het allemaal de schuld van beleggers of ben ik zelf misschien ook niet heel handig bezig geweest?’
Half Holland dakloos toont een verscheidenheid aan perspectieven. ‘We zetten mensen niet alleen maar in een hoek. Als we een huizenflipper spreken die huizen koopt, verbouwt en weer verkoopt, denk ik: het is ergens ook wel slim.’ Rienstra trof ook sympathieke pandjesbazen. ‘Ik praat bijvoorbeeld met een 21-jarige vrouw uit een steenrijke familie in Bilthoven. Zij koopt panden die ze verhuurt, maar een deel van de huur zet ze opzij voor de huurder. Ze heeft de drive om rijk te worden, maar ze wil ook iets veranderen. Het zal geen grootschalige oplossing zijn, maar het laat wel zien dat mensen in deze crisis ondernemend en innovatief zijn.’
En dat is overal in Nederland het geval. ‘Het gaat meestal over de grote steden, maar we zijn ook in Friesland geweest. Daar gaan allemaal Amsterdammers naartoe omdat de huizen er betaalbaar zijn en er is ook een lokale partij bezig woningen voor ouderen te realiseren, zodat jongeren kunnen doorstromen. En in Putten, op de Veluwe. Er zijn genoeg jongeren die hier willen blijven wonen, alleen bedraagt de wachttijd op de sociale huurmarkt zeventien jaar. Daarom zijn enkele jonge meiden een petitie gestart voor flexwonen.’
In Groningen spreekt Rienstra jongeren die samen lastige huisjesmelkers proberen aan te pakken. ‘Er is een nieuwe generatie die geen kans maakt op de huizenmarkt, maar jongeren zijn in verzet, ze komen in actie en soms gaan ze zelfs de straat op.’ Rienstra gaat ook langs bij krakers die vinden dat zij het recht hebben om in Amsterdam te wonen. ‘Ze vragen zich af waarom op hen wel wordt gehandhaafd, maar niet op de Leegstandwet, want het gebouw waarin zij wonen zou niet langer dan twee jaar leeg mogen staan.’
het artikel gaat verder onder het kader
Tobias (20) wil samenwonen met zijn vriendin in het Drentse dorp Borger. Ze zijn al anderhalf jaar op zoek naar een woning en wonen nu nog bij hun ouders. ‘Ik sta ook pas ingeschreven sinds mijn achttiende, sommige mensen wachten al veel langer op een huis.’ Als zijn schoonouders de plannen laten zien voor een tiny house op een stuk grond waar nu nog een oude glasblazersfabriek staat, is hij meteen enthousiast. ‘Klein, maar mooi wonen, dicht bij mijn familie, met ruimte voor natuur en biodiversiteit.’ Inmiddels is het idee dat drie generaties – het stel, hun wederzijdse ouders, een broer en zus én een 73-jarige oma – een tiny house krijgen op het perceel. Ze laten drie eengezinswoningen en een appartement achter. ‘Zo zorgen wij weer dat er ruimte komt voor andere gezinnen.’
Nadat Cuno (32) en zijn vrienden eerst in een studentenhuis en daarna in een complex met ouderen en andere jongeren hadden gewoond, kreeg hij de smaak te pakken. ‘Er zijn veel mensen van mijn leeftijd die het leuk vinden om bij elkaar in de buurt te wonen in plaats van tussen allemaal gezinnen in een Vinex-wijk.’ In een open brief aan alle wooncorporaties in Utrecht legde hij uit dat zij voor sociale cohesie kunnen zorgen in flats waar dit ontbreekt. ‘We zijn toen in een van de beruchtste flats in Overvecht gaan wonen.’ Daar zorgden criminaliteit, prostitutie en drugs voor de nodige overlast. Een derde van de vrijgekomen woningen wordt nu ingenomen door sociaal ingestelde jongeren. ‘We kijken bijvoorbeeld of ze vrijwilligerswerk doen.’ In vier jaar tijd is het veel gezelliger geworden in het flatgebouw. ‘We koken voor de andere mensen en kijken naar elkaar om. Eigenlijk zou de overheid sociale woningbouw altijd zo moeten inrichten. Jongeren komen dan niet alleen aan woonruimte, ze kunnen er ook voor zorgen dat de leefbaarheid verbetert.’
De verhalen die in Half Holland dakloos voorbijkomen maken duidelijk dat de wooncrisis een veelkoppig monster is. ‘Er spelen allerlei dingen mee en je komt zo veel oorzaken tegen. Er staan bijvoorbeeld heel veel huizen leeg waar niets mee gebeurt, kijk maar boven de winkels in de Kalverstraat. En als ontwikkelaars in een weiland willen bouwen dan wordt dit vaak tegengehouden door buurtbewoners. Sommige mensen vinden ook dat we er te luxe ideeën op nahouden over wonen: we wonen bijvoorbeeld veel te groot.’ Iedereen zal zijn steentje bij moeten dragen, aldus Rienstra. ‘Ook de mensen die al een huis hebben. Het is niet zo dat je hier niet over na hoeft te denken als jij aan de goede kant zit, want je wilt ook dat de leraar die je kind lesgeeft ergens kan wonen.’
In de laatste aflevering komt een reeks mogelijke oplossingen aan de orde, zoals houtbouw of wooncoöperaties van mensen die individueel niet kunnen kopen, maar samen wel. ‘We spreken ook een ic-medewerker die in een caravan is gaan wonen, omdat ze geen zin meer heeft om te werken voor haar huis.’
Of ze zelf inmiddels grip heeft op de materie? ‘Nou, dat is nog best lastig. Het liefst wil je een schuldige aanwijzen en zeggen: hierdoor komt het en dit is de oplossing. Dat lukt gewoon echt niet. Het is een systeem dat erg veel ingrepen vereist. Amsterdam heeft nu de zelfbewoningsplicht, maar is dat haalbaar en gaat dat nog iets oplossen? Voor minder dan vijf ton vind je binnen de ring al niks meer.’
‘Het liefst wil je een schuldige aanwijzen, maar dat lukt echt niet’
Inmiddels heeft Rienstra de zoektocht naar haar gedroomde koophuis opgegeven. ‘Dan zou ik namelijk ook meewerken aan de instandhouding van het probleem, want met geleend geld iets kopen in Amsterdam Nieuw-West gaat uiteindelijk ten koste van de oorspronkelijke bewoners. Ik wil niet meedoen aan die gekte en zes, zeven ton lenen voor een huis.’
In plaats daarvan besluit ze het uiteindelijk over een andere boeg te gooien, zoals ook in de serie te zien is. ‘Een huis kopen zou de norm helemaal niet moeten zijn, maar dan moeten er wel betaalbare huurwoningen zijn. Gelukkig zie je dat er vanuit protest ook beweging komt. Niet met agressie, maar met visie.’
donderdag 3 maart
NPO 3 20.58-21.42
