VPRO Gids #10

Met Dimitri Verhulst als Boekenweekauteur lag het voor de hand om ook de Literaire Boekenweekquiz dit jaar onder te brengen bij een Vlaamse auteur. Annelies Verbeke, van wie onlangs de prachtroman 'Dertig dagen' verscheen toonde zich bereid haar boekenkast te inspecteren op het thema ‘waanzin’. Dat onderwerp bleek ruim vertegenwoordigd op de planken.

Verbeke zet de door Frank Westerman ingezette trend door om niet alleen Nederlandse auteurs in de quiz op te nemen. Ook de Vlaamse literatuur is rijk vertegenwoordigd in haar quiz.

Er zal flink gelezen en gebladerd moeten worden om tot de juiste antwoorden te komen en we sluiten niet uit dat Verbeke sommige deelnemers tot waanzin zal drijven. Voor de redactie reden te meer om uit te zien naar uw oplossing, al dan niet voorzien van loftuitingen of geweeklaag.

Inzenden kan tot maandag 30 maart, naar boekenquiz@vpro.nl of per post, stuur dan de nummers van de vragen voorzien van het juiste antwoord (a, b, c of d) samen met uw naam, adres en het telefoonnummer waarop u overdag te bereiken bent naar:
 
VPRO Boekenquiz
antwoordnummer 246 (postzegel niet nodig)
1200 VB

De winnaar mag een weekend naar het prachtige Gent, woonplaats van Annelies Verbeke. Daarnaast krijgen vijf deelnemers Verbekes roman Dertig dagen.
De oplossing van de quiz wordt gepubliceerd in VPRO Gids #16 en op vpro.nl/boeken

DE VRAGEN

 1

Een literatuurquiz met ‘waanzin’ als rode draad begint bij voorkeur met een vraag over het werk van Jan Arends. In welk kort verhaal uit zijn bundel Keefman wordt het hoofdpersonage herhaaldelijk geplaagd door ‘het belletje’?

a. Vrijgezel op kamers

b. De zelfmoordenaar
c. Keefman
d. Het gareel
 
2
 
Enkele jaren voor Willem Frederik Hermans schreef de Japanse auteur Yasutaka Tsutsui een verhaal met de titel ‘De laatste roker’. Het uitgangspunt is hetzelfde als bij Hermans, maar de collectieve waanzin die op het verbod volgt, is in het Japanse verhaal een stuk extremer. Hoe heet de strijdmakker van het ik-personage in Tsutsui’s ‘De laatste roker’?
 
a. Kusakabe
b. Yoshida
c. Tsuruishi
d. Watanabe
3
 
De benaming ‘shellshock’ vindt zijn oorsprong in de Eerste Wereldoorlog. Veel Britse War Poets kregen er persoonlijk mee te maken. Wie van hen schreef er een gedicht over dat begint met de regels (mijn vertaling): ‘Wie zijn dit? Waarom zitten ze hier in de schemering?’
 
a. Wilfred Owen
b. Siegfried Sassoon
c. Ivor Gurney
d. Charlotte Mew
 
4

In België werden tijdens de Eerste Wereldoorlog voorzorgen genomen tegen hondsdolheid. Welke Vlaamse auteur pende daarover deze dagboeknotitie neer: ‘(...) op 21 juni had een verbitterde zijn hond een halsstrik in de belgische kleuren aangebonden en een in de duitsche aan den staart vastgemaakt. Een soldaat, in woede ontvlamd, rukte dezen af. De hond beet hem en dat volstond om hem als razend te betitelen en de strengheid der wet op alle honden toe te passen.’
a. Cyriel Buysse
b. Virginie Loveling
c. Paul van Ostaijen
d. Stijn Streuvels
 
5
 
Als ‘normale’ mensen ervan uitgaan dat er massamoord van hen wordt verwacht, dan zijn de meesten onder hen ertoe in staat. Halverwege welk boek wordt de verteller door zo’n dader aangesproken met de vraag ‘(...) is er dan iemand die weet, die werkelijk weet of hij zich in onze plaats niet net zo zou gedragen?’
 
a. Het verdriet van België van Hugo Claus
b. De emigrés van W.G. Sebald
c. Mijn kleine oorlog van Louis Paul Boon  
d. Götz en Meyer van David Albahari
 
6
 
Nog even over waanzin en oorlog. In welk boek, dat in 2014 een belangrijke literatuurprijs won en dat vooral handelt over de impact van oorlog op het brein van soldaten, staat achterin een lange verklarende woordenlijst, waarin ook het antwoord op vraag 3 zich laat vinden?
 
a. De smalle weg naar het verre Noorden van Richard Flanagan
b. Oorlogsverhalen van Phil Klay 
c. Oorlog en terpentijn van Stefan Hertmans
d. Pas pleurer van Lydie Salvayre
 
7
 
Menno Wigman verbleef in 2005 drie maanden als writer in residence in een psychiatrische instelling. Bij Prometheus verscheen zijn verslag over dat verblijf, waarin we onder meer kunnen lezen over een gedicht dat hij naar eigen zeggen graag zelf had willen schrijven. Welk gedicht is dat?
 
a. ‘Vermoeidheid’ van Leonard Nolens
b. ‘Een kwade man’ van Hugo Claus
c. ‘Lamento’ van Remco Campert
d. ‘Het zingen vergaat je’ van Mustafa Stitou
 
8
 
Welke Russische auteur eindigt een verhaal als volgt: ‘En daar zit een heel normale professorsvrouw op een brits in het gekkenhuis, ze houdt een hengel in haar hand en vangt onzichtbare vissen op de grond. Deze professorsvrouw is slechts een treurig voorbeeld van hoeveel ongelukkigen er zijn die in het leven niet de plaats innemen die ze zouden behoren in te nemen.’
 
a. Michail Boelgakov
b. Anton Tsjechov
c. Daniil Charms
d. Aleksandr Solzjenitsyn
 
9
 
In welk boek van de Noorse Nobelprijswinnaar Knut Hamsun schiet het tot wanhoop gedreven hoofdpersonage met een tweeloop in zijn eigen voet?
 
a. Honger
b. Mysteriën
c. Victoria
d. Pan
 
10
 
Ook voor wie als normaal doorgaat, is de eigen geest een onbetrouwbaar gegeven. In Een doodgewoon leven van de Tsjech Karel Čapek krijgt het hoofdpersonage vlak voor zijn dood te maken met de verschillende personen die hij is geweest. Wie hoort daar niet bij?
 
a. de hypochonder
b. die met de ellebogen
c. de gewezen dichter
d. de dief
11
 
Welke in het Frans schrijvende dichter staat op deze tekening afgebeeld met de demonen die hem tijdens zijn psychosen lastig vielen? 
 
a. Paul Verlaine
b. Gérard de Nerval
c. Arthur Rimbaud
d. Maurice Maeterlinck
 
12
 
Uit welke recente Vlaamse roman komt volgende passage: ‘(...) ik hak met mijn bic op mezelf in. Ik bloed, maar niet te veel. Ik doe mezelf pijn, maar niet te veel. (...) Ik zou mezelf nooit voor de trein gooien, daar ben ik te bang voor. Misschien gooi ik mezelf voor een fiets. Ja, voor een fiets zou ik mezelf wel gooien.’
 
a. Winst van Jeroen Olyslaegers
b. Marie van Christophe Vekeman
c. Drarrie in de nacht van Fikry El Azzouzi
d. Onschuld van Jeroen Theunissen
 
13
 
In het toneelstuk Look Back in Anger (Omzien in wrok, 1957) van John Osborne gaat de gefrustreerde Jimmy flink tekeer tegen zijn vrouw Alison. Nu en dan trekken de twee zich echter terug in een kinderlijk rollenspel waarin ze als dieren heel lief zijn voor elkaar. Welke rollen spelen ze op die momenten?
 
a. haas en vos
b. beer en eekhoorn
c. nijlpaard en giraffe
d. hond en muis
 
14
 
In welk iconisch Amerikaans kort verhaal beschuldigt een man met een oorlogstrauma een vrouw in een lift ervan naar zijn voeten te kijken? Zij ontkent met klem. Hij vindt dat schijnheilig van haar. Zij haast zich de lift uit zodra ze daar de kans toe ziet.
 
a.         ‘The Swimmer’ van John Cheever
b.         ‘A Perfect Day for Bananafish’ van J.D. Salinger
c.         ‘Put Yourself in My Shoes’ van Raymond Carver
d.         ‘A Good Man is Hard to Find’ van Flannery O’Connor
 
15
 
Welk personage uit Robert Musils De man zonder eigenschappen beweert over de psychoanalyse ‘dat datgene wat hun ongelovige dokters zich verbeelden te hebben uitgevonden, niets anders is dan wat de Kerk al vanaf het eerste begin deed: de duivel uitdrijven en de bezetenen genezen.’
 
a. Graaf Leinsdorf
b. Ulrich
c. Clarisse
d. Stumm von Bordwehr
16
 
Waanvoorstellingen, een oedipuscomplex, zelfmoordgedachten: Shakespeares Hamlet heeft ze allemaal. Wie is deze dichter, die zich voor een van zijn bekendste gedichten door het personage liet inspireren?
 
a. Ferdinand Freiligrath
b. Boris Pasternak
c. W.G. Auden
d. Zbigniew Herbert
 
17
 
In welk werk van Vladimir Nabokov worden twee broers als volgt beschreven: ‘Gigantisch, dictatoriaal walmend naar zweet en bier, met buikige stemmen en halfbakken gepraat, met excrementen op de plaats van de menselijke hersens, roepen ze een huivering van infame angst op.’
 
a. De roman Pnin
b. De roman Een lach in het donker
b. Het korte verhaal ‘De Leonardo’
c. Het korte verhaal ‘Scènes uit het leven van een dubbelmonster’
 
18
 
‘Uit de diepte van zijn verwarring en zwakheid meende hij te zien dat hij leed aan iets fundamenteel onbeduidends, en toch was hij niet bij machte om met dat intuïtieve inzicht zijn voordeel te doen, verloren als hij was ergens in de marge van het echte leven, dat leven waarin ieder ander zich kan laten gelden.’ Een zin uit een boek waarmee de auteur de Europese Literatuurprijs won. Over welke auteur gaat het?
 
a. Julian Barnes
b. Emmanuel Carrère
c. Marie NDiaye
d. Jérôme Ferrari
 
19
 
In Stiller van Max Frisch beweert het hoofdpersonage Jim White te heten, terwijl iedereen om hem heen ervan overtuigd is dat hij de verdwenen Anatol Ludwig Stiller is. Tijdens zijn gevangenschap schrijft White/Stiller zijn wedervaren neer in schriften. Hoeveel schriften heeft hij daarvoor nodig?
 
a. Vijf
b. Zeven
c. Negen
d. Elf
 
20
 
In welke roman relativeert het personage Eric de opvatting dat de meeste homoseksuele mannen hun vader haten en van hun moeder houden? Hij voert daarbij aan dat veel homoseksuele straatjongens hun beide ouders niet kennen en alleen de politie haten – en Eric kan zich voorstellen dat er wel een of andere Amerikaan zal komen vertellen dat ze dat doen omdat ze vaderfiguren in die politieagenten zien.
 
a. La carte et le territoire (De kaart en het gebied) van Michel Houellebecq
b. Another Country (Een ander land) van James Baldwin
c. The Picture of Dorian Gray (Het portret van Dorian Gray) van Oscar Wilde
d. May We Be Forgiven (Vergeef ons) van A.M. Homes
21
 
Op de laatste bladzijde van welke roman gaat iemand, tegenover een psychiater gezeten, over op een zeer lang (langer dan hier) aangehouden: Aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaahhhh!!!!! ? De hilarische afsluitende woorden zijn  vervolgens voor de psychiater.
 
a. Haas van Arto Paasilinna
b. Liefde bij wijze van spreken van Yves Petry
c. Blauwbaard van Amélie Nothomb
d. Portnoy’s Complaint van Philip Roth
 
22
 
Wat hebben volgende beroemde romans met elkaar gemeen? The Heart is a Lonely Hunter (Het hart is een eenzame jager) van Carson McCullers, Madame Bovary van Gustave Flaubert en Things Fall Apart (Een wereld valt uiteen) van Chinua Achebe.
 
a. Ze spelen zich af in kleine stadjes en bevatten een personage van Griekse origine.
b. Het zijn de eerste romans van de auteurs en de hoofdpersonages plegen zelfmoord.
c.  Vraatzucht speelt een rol en het belangrijkste vrouwelijke personage koestert de ambitie om verpleegster te worden.
d. De verhalen worden verteld vanuit de derde persoon enkelvoud en de auteurs werden na de publicatie betrokken bij een schijnproces.
 
23
 
In het eerste deel van welke van volgende romans zijn de voornaamwoorden ‘haar’ en ‘zij’ vaak met hoofdletters geschreven?
 
a. De pianiste van Elfriede Jelinek
b. Mrs. Dalloway van Virginia Woolf
c. Honderd jaar eenzaamheid van Gabriel García Márquez
d. Het gouden boek van Doris Lessing
 
24
 
Welk personage met een saaie kantoorbaan noteert: ‘Ik liep heen en weer door de kamer en droomde hardop onsamenhangende en onmogelijke dingen – gebaren die ik had vergeten te maken, op goed geluk verwezenlijkte, onmogelijke ambities, resolute en ferme gesprekken die, zo ze hadden bestaan, dat waren geweest.’
 
a. Gogols Akaki Akakijewitsj
b. J.J. Voskuils Maarten Koning
c. Fernando Pessoa’s Bernardo Soares
d. Willem Elsschots Kareltje De Keizer

25

 
De visioenen van William Blake zouden vandaag de dag wellicht anders worden genoemd, maar zijn poëzie blijft. Wie uit onderstaande lijst putte niet uit zijn gedichten?
 
a. Patti Smith
b. The Doors
c. The Cure
d. CocoRosie
 
26
 
Welke Afrikaanse dichter geeft met deze laatste regels van een gedicht uiting aan zijn spleen? En ik ben moe, niet doodmoe helaas! maar moe / Van nergens heen te gaan als ik hunker om te vertrekken.
 
a. Wole Soyinka
b. Tade Ipadeola
c. Breyten Breytenbach
d. Léopold Sédar Senghor
 
27
 
Sylvia Plath worstelde haar hele leven met zware depressies en pleegde uiteindelijk zelfmoord. Haar beroemdste roman The Bell Jar (De glazen stolp) publiceerde ze eerst onder het pseudoniem Victoria Lucas. Toen het boek na haar dood opnieuw werd uitgegeven, gebeurde dat onder haar eigen naam. En er was nog een verschil met de eerdere uitgave.
 
a. De opdracht ‘For Elizabeth and David’ ontbrak.
b. Het zesde en het negende hoofdstuk werden door de uitgever nogal ondoordacht met meer dan de helft ingekort.
c. Na een klacht van een bestaande psychiater werd de beschrijving van het uiterlijk van een van de psychiaters in het boek aangepast.
d. Ted Hughes voegde voetnoten toe.
 
28
 
Drinken, spuiten, snuiven, slikken of inhaleren kan de waanzin promoveren. Van welke auteur werd geen boek met drugs als thema verfilmd?
 
a. M. Agejev
b. Hubert Selby, Jr.
c. Irvine Welsh
d. Jim Carroll
 
29
 
‘Vreugde, goedheid en toegeeflijke welwillendheid schenen als lichte, vriendelijke gestalten verkwikkend tussen de mensen te wandelen,’ schrijft deze auteur in het korte verhaal ‘Marie’. Op dezelfde wijze lopen deze gestalten tussen de zinnen in dit oeuvre. De auteur werd met psychische klachten opgenomen in een sanatorium. Over wie gaat het?
 
a. Robert Walser
b. Sait Faik Abasıyanık
c. Katherine Mansfield
d. Bohumil Hrabal
 
30
 
Bijna was deze quiz afgelopen zonder een verwijzing naar Don Quichot! Wie liet een paard aan het woord dat luistert naar de naam van het paard van deze dolende edelman?
 
a. Gerrit Achterberg
b. Esther Gerritsen
c. Maud Vanhauwaert
d. J.M.A. Biesheuvel