Manloos

Op 8 januari 1927 somt Jean Lucey Pratt in haar dagboek op aan welke eisen haar toekomstige echtgenoot moet voldoen: hij moet geweldig kunnen dansen, dezelfde interesses hebben als zij, zich goed kleden, niet te veel geld hebben, maar wel voldoende om een zorgeloos leven te leiden en behoeftigen te kunnen helpen. Hij moet gevat en populair zijn, langer dan zij, en hard werken zonder dat je dat aan hem merkt. En natuurlijk moet hij Engels zijn.
Jean besluit haar wensenlijstje met de conclusie dat zo’n man weleens moeilijk te vinden zou kunnen zijn. Gelukkig heeft ze nog even, want ze is pas vijftien.
Misschien was Jean Lucey Pratt gestopt met het bijhouden van haar dagboek als ze iemand had gevonden met wie ze haar leven had kunnen delen, maar ondanks wanhopige pogingen aan de man te geraken, bleef ze haar leven lang alleen. In haar dagboek schreef ze over haar angsten, dromen en verlangens, maar ook over het alledaagse leven van een meisje uit een goed middenklassemilieu dat tennist in zijden kousen en volwassen wordt terwijl zich alweer een nieuwe oorlog aandient.
De Britse schrijver Simon Garfield kwam op het spoor van Jeans dagboeken toen hij onderzoek deed naar de manier waarop gewone Engelsen de naoorlogse jaren hadden beleefd. Eind jaren dertig werden burgers uitgenodigd hun dagboeken ter beschikking te stellen voor een project dat de Mass Observation werd genoemd. Honderden mensen gaven daaraan gehoor.
Garfield zou uiteindelijk drie boeken publiceren waarvoor hij putte uit diverse dagboeken, om zo een beeld te schetsen van het dagelijks leven voor, tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. Het enige dagboek dat hij in al die drie boeken gebruikte, was dat van Jean Pratt, al noemde hij haar anders. De deelnemers aan het Mass Observation-project was anonimiteit beloofd toen ze hun dagboeken ter beschikking stelden.

Met het verschijnen van A Notable Woman: The romantic journals of Jean Lucey Pratt is daaraan een eind gekomen. Haar intiemste belevenissen en gedachten zijn voor iedereen toegankelijk dankzij de royale selectie die Garfield maakte uit de dagboeken die ze zestig jaar lang bijhield. In zevenhonderd pagina’s trekt een mensenleven voorbij in al zijn hartverscheurende banaliteit. Jean, geboren in 1909, begint haar dagboek als ze vijftien is. Haar moeder is ruim een jaar daarvoor overleden en haar vader overweegt te hertrouwen. Jean wordt heen en weer geslingerd tussen verdriet om haar moeder en liefde voor haar vader die iemand nodig heeft om voor hem te zorgen als zij op kostschool is.
Zo stap je het leven binnen van dit meisje, dat een tamelijk onbezorgde jeugd heeft met een hoog Joop ter Heul-gehalte. Feestjes, een nieuwe jurk, een verloren tenniswedstrijd, ruzies met vriendinnen, gedoe met jongens die wel of niet leuk blijken te zijn.
Wat het lezen van een dagboek zo fascinerend maakt, is het gevoel ooggetuige te zijn van de geschiedenis. Wij weten hoe het afloopt, zij niet. Jean becommentarieert de abdicatie van Edward VIII in 1936 en de arrestatie van Ghandi in 1942. In een bioscoopjournaal ziet ze dat voor Stalin harder wordt geapplaudisseerd dan voor Churchill en ze speculeert over de vraag of Hitler zelfmoord zal plegen of niet. Maar een alinea later gaat het over een inbraak waarbij haar bontjas (van geverfde eekhoorn) is gestolen of dat haar gordijnen door de wasserette per ongeluk zwart zijn geverfd.

Jean is geen schrijver die haar dagboeken zorgvuldig stileerde in de stille hoop dat ze ooit gepubliceerd zouden worden, maar ze hield wel van schrijven. Ook van lezen trouwens. Later in haar leven begon ze een boekwinkeltje en zou ze zich specialiseren in boeken over katten. Maar dat is later. Als ze de hoop op een bestaan als echtgenote en moeder definitief heeft laten varen. Die zoektocht naar een man loopt als een rode draad door haar dagboeken heen en neemt haar meer in beslag dan de oorlog die steeds dichterbij komt. Ontmaagd worden, dat is wat er moet gebeuren, en we zien de ene na de andere potentiële kandidaat op het laatste moment afvallen. Op 3 augustus 1938 noteert Jean hoe ze droomde dat Mussolini haar het hof maakt en hoe zij bedacht dat het wel ‘amusing’ zou zijn om haar maagdelijkheid te verliezen aan een dictator. ‘Maar toen hij ontdekte dat ik nog maagd was, gooide hij me in de gevangenis. Ik probeerde mezelf te troosten met de gedachte dat hij syfilis schijnt te hebben.’
Op zondag 8 juni 1941 is ‘the death of an Old Maid’ eindelijk een feit. Jean, 31 inmiddels, voelt zich opgelucht en bevrijd, maar haar eenzaamheid zal in de jaren die volgen alleen maar groeien. Troost vindt ze bij poes Dinah die haar voorziet van het ene nestje kittens na het andere. Getrouwde minnaars kloppen af en toe aan bij haar cottage. Langzaam maar zeker schikt Jean zich in haar lot. De twee oorlogen die toevallig samenvielen met haar leven, leverden een overschot van drie miljoen huwbare vrouwen op. Het gaat niet meer gebeuren. Jean Pratt is een wandelend cliché geworden, een oude vrijster die haar leven vult met katten, boeken en tuinieren. Gelukkig is er nu dat schitterende monument. Door haarzelf geschreven. A Notable Woman indeed.