Blijven proberen

‘Als je foto’s niet goed genoeg zijn, sta je er niet dicht genoeg op,’ zei fotograaf Robert Capa ooit. Het is een les die Lynsey Addario ter harte heeft genomen, getuige haar boek Dit is wat ik doe. Addario was erbij toen de Amerikanen Irak binnentrokken, fotografeerde de oorlog tegen de Taliban in Afghanistan en werd ontvoerd in Libië. The New York Times en National Geographic behoren tot haar belangrijkste opdrachtgevers. In 2009 kreeg ze de MacArthur Fellowship, een beurs van 500.000 dollar die ze naar eigen inzicht mocht besteden.
In Dit is wat ik doe vertelt de 42-jarige fotografe wat haar beweegt om van het ene naar het andere conflictgebied te trekken om oorlog, armoede, geweld en onrecht vast te leggen.

2001. De Twin Towers zijn gevallen, de war on terror is een feit. Addario is in Pakistan. Gekleed als moslima, haar haar volledig bedekt, fotografeert ze een opgefokte meute die bezig is foto’s van Bush te verbranden. Ze is omringd door ‘honderden ongetrouwde, seksueel gefrustreerde, laagopgeleide mannen zonder werk’ die haar onbeschaamd in haar kruis grijpen. Terwijl Addario, die 1.55m is, probeert tientallen handen van zich af te slaan, staan een paar meter verderop enkele mannelijke collega’s ontspannen achterover leunend naar het schermpje van hun camera te kijken om de oogst van de dag te bekijken.
De boodschap is duidelijk. Wie zo nodig dit soort werk wil doen, moet nooit rekenen op hulp. Addario is een tough cookie, maar ze heeft ook haar kwetsbare momenten en is niet te beroerd die met de lezer te delen.

Ze is net een halve dag terug uit Bangladesh, voor een opdracht waarover ze nog niks mag zeggen, en heeft een half uurtje de tijd om over haar boek te praten.
‘Als ik mensen voor het eerst ontmoet, stellen ze altijd dezelfde vragen: ben je wel eens aan de dood ontsnapt? Wanneer was je het allerbangst? Ben je een adrenalinejunk? Dat vind ik frustrerend, want het is zo’n complex geheel van redenen die mensen zoals ik ertoe bewegen dit werk te doen. Je kunt zulke vragen niet reduceren tot een simpel antwoord.
Iedere journalist en fotograaf heeft zijn eigen redenen. Er zijn cowboys, er zijn gevoelige jongens en er zijn mensen die vinden dat het verhaal verteld moet worden. Niet iedereen doet het vanwege de adrenalinekick, laat dat duidelijk zijn.’
Dat werk is niet zo glamourous als veel mensen denken, lacht Addario. ‘In Bangladesh heb ik drie van de zeven nachten niet geslapen omdat ik de hele nacht bezig was om muggen dood te slaan. Terwijl ik daarmee bezig was, kreeg ik een mailtje uit New York van iemand die zei: o, ik ben zo jaloers! Ik wou dat ik met je kon ruilen! Ze had me moeten zien: ik liep daar in ondergoed met een opgerold tijdschrift muggen dood te slaan en over te geven omdat ik weer eens iets besmets had gegeten.’
Ze lacht er zelf om, maar je vraagt je na het lezen van haar boek wel af waarom ze na al die jaren van ontbering, angst en verdriet om zoveel omgekomen collega’s, het niet wat dichterbij huis zoekt. Al was het maar vanwege haar zoontje van drie.

‘Ik vind het belangrijk om deze verhalen te blijven vertellen. Journalisten zijn nodig om mensen erop te wijzen wat er gebeurt. Als ze dat niet doen, wordt het wel erg makkelijk om net te doen alsof je van niks weet. Iedereen heeft het al moeilijk genoeg met zijn eigen leven, dat begrijp ik best, maar het is belangrijk om ook oog te houden voor de mensen in de marge die niet de luxe keuzes hebben die wij in het Westen kunnen maken.’
Addario is iemand die bewust de plekken opzoekt waar geen of weinig andere journalisten komen. Zo beschrijft ze hoe ze  door het fotograferen van uitgehongerde vluchtelingen in Darfur hoopt de VN en ngo’s te motiveren in te grijpen. ‘Een historische kans om de waarheid te documenteren’, noemt ze het in haar boek. Is het in de loop der jaren makkelijker geworden om zulke kwetsbare mensen te fotograferen?
‘Het wordt alleen maar moeilijker. Misschien omdat ik ouder word. Na al die jaren waarin ik zoveel mensen heb zien doodgaan, vraag ik me steeds vaker af of mijn werk effect heeft. Maar ik moet het blijven proberen. Ik ben niet snel ontmoedigd. Als ik ergens in geloof, blijf ik dat doen.’