Wat blijft

‘Dit boek hadden we liever niet gemaakt, maar veel meer kunnen we niet doen,’ aldus Jeroen van Kan en Maarten Westerveen in de inleiding van Alles komt goed, een boek waarin vrienden en collega’s een klein monumentje oprichten voor Wim Brands, die een jaar geleden overleed. Gelijktijdig verschijnt bij uitgeverij Van Oorschot zijn Verzamelde gedichten, waarin de zes bundels die hij publiceerde zijn aangevuld met los verschenen werk. Want, zoals Van Kan en Westerveen terecht opmerken: ‘Ondanks al die uren radio en televisie die hij maakte, is Wim het meest aanwezig in zijn poëzie.’

Een jaar na zijn dood zijn er nog wekelijks kijkers die VPRO Boeken laten weten hoezeer ze Wim Brands missen op zondagochtend. Dat zou hij mooi hebben gevonden, maar veel liever dan als interviewer zou hij herinnerd willen worden als dichter. Nog liever als allebei, want bescheiden was hij niet. Jeroen Brouwers wijdt in de onlangs verschenen bijgewerkte versie van zijn monumentale De laatste deur een hoofdstuk aan Wim Brands. ‘Zijn dichterschap bleef ondergewaardeerd, wellicht niet in de laatste plaats door hemzelf. Het werd niet onderschat of miskend, maar het bleef in de schaduw van zijn andere werk, waar hij grotere bekendheid aan dankte. Bij zijn overlijden bleek nauwelijks bekend dat hij ook dichter was.’

Dat is een beetje overdreven. In geen enkel in memoriam bleef onvermeld dat ons behalve een presentator ook een dichter was ontvallen, al benam de televisie-Wim soms wel het zicht op de dichter-Wim.

Arie Storm memoreert hoe Wim hem ooit uitlegde dat hij zich onveilig voelde vanwege zijn eenvoudige afkomst. En dat hij dat herkende. ‘Ik ben nog veel neurotischer dan jij’, had hij gezegd. Wim zou Storm zeker acht of negen keer interviewen, maar ook voor hem bleef hij eerst en vooral dichter: ‘Om dat interviewen van hem zou hij beroemd worden, maar zijn hart lag in werkelijkheid in dat dichten. Soms zag ik hem in de stad fietsen, met een mandje voor op zijn fiets en daar zat een hond in, en dan dacht ik nooit: kijk, daar heb je de interviewer Wim Brands. Ik dacht altijd: kijk, daar heb je de dichter Wim Brands.’

Jeroen van Kan, die niet alleen de presentatie van zijn programma overnam maar ook goed met hem bevriend was, wijst op de verleiding Wims poëzie met terugwerkende kracht, in het licht van het einde, anders te lezen. ‘Om in die poëzie een verklaring te vinden, iets wat vooruitwijst. Hoe begrijpelijk ook, die lezing doet zijn werk tekort. Als je in die gedichten al op zoek bent naar bordjes die naar het levenseinde wijzen, vergeet dan niet er ook omheen te kijken, naar het landschap waar ze in staan.’

Niet hineininterpretieren dus, maar gewoon de dichter Brands lezen omdat zijn werk dat verdient.

In een speciale uitzending van VPRO Boeken praat Jeroen van Kan over de poëzie van Wim Brands met Thomas Verbogt, die een inleiding bij de Verzamelde gedichten schreef, en met Erik Bindervoet.