Wie wint de Libris Literatuurprijs?

‘Auke Hulst, beste mensen, is gewoon een hele goede schrijver die meer bekendheid zou moeten hebben.’ Corrie van Binsbergen windt er geen doekjes om. Zij gunt Auke Hulst de overwinning. Van Binsbergen maakte drie jaar geleden een muziekvoorstelling met Auke Hulst, dus ze kan een klein beetje in zijn ziel kijken. ‘Hij heeft op meesterlijke wijze drie verhalen verweven. Auke lijkt in dit boek een groot verdriet uit zijn echte leven te willen bezweren. Dit kondigt zich de eerste zin van het boek al aan. Door terug te gaan in de tijd probeert hij het verleden te herstellen. In een andere verhaallijn, het fictieve heden, leeft hij met zijn robotdochter. De gesprekken die hij met haar heeft zijn ontroerend. Dit lijkt me ook voor Auke zelf een troost geweest.’

Wat Corrie van Binsbergen zo goed vindt aan het boek? ‘Het spel wat echt is en wat niet. Dat Auke je meeneemt op reis, dat je meegaat in zijn werelden, meeleeft met zijn personages. Dat het sciencefiction is vergeet je helemaal. Ik vind hem een fantastische verhalenverteller.’

‘Wanneer de vader van Mia overlijdt, moet zij samen met haar zus het huis leegruimen. Dat brengt een stortvloed aan herinneringen en moeilijkheden met zich mee. Haar vader dronk veel en de zussen hebben hun jeugd allebei anders ervaren. Tegelijkertijd staat de vriendin van Mia op het punt om te bevallen van hun eerste kind. Mia had zelf niet de behoefte om het kind te dragen omdat ze een ingewikkelde band heeft met haar DNA.

Renée van Marissing werpt de vraag op in hoeverre we bepaald worden door onze ouders en we ons verleden doorgeven. Dat doet ze in een ragfijne vertelling, als een potloodtekening waarvan je de lijntjes weer uitveegt. Het is nergens hard, geen afrekening met de vader. Het is veel meer een portret van een man wiens leven in de la is blijven liggen doordat hij zoveel dronk. Alsof zijn leven nooit echt geleefd is. Dat heeft weer effect op Mia: als je hebt gezien dat iemand geen ouder durft te zijn, hoe kun je er dan op vertrouwen dat je het zelf wel kan?’

‘De titel, Willem die Madoc maakte, roept direct vragen op. Het is de openingsstrofe van het dertiende-eeuwse epos Van den vos Reynaerde. Die zin is een waar mysterie onder literatoren, die zich al decennialang afvragen wie toch die Willem is die Madoc maakte. Zo ook schrijver Nico Dros. Op een gegeven moment dacht hij: “als ik er nooit achter kom wie de mysterieuze Willem is, laat is er dan maar fictie van maken.” Het boek is een raamvertelling en begint bij een mediëvist die een geheimzinnig handschrift ontdekt dat hij niet kan ontcijferen. Dat brengt hem op het spoor van een zekere Willem, een vrijdenker die uiteindelijk om zijn denkbeelden gevangen wordt gezet.

Nico Dros heeft zich literair enorm uitgeleefd in verschillende schrijfstijlen. In het eerste deel zit bijvoorbeeld veel Diets, met prachtige woorden, dat vind ik verrukkelijk om te lezen. Hij durft een archaïsch taalgebruik te hanteren terwijl het toch heel vloeiend blijft. Ook trekt hij parallellen met het heden, bijvoorbeeld als het gaat over seksueel misbruik in de kerk. Het celibaat heeft eeuwenlang de geesten vergiftigd en dat doet het nog steeds. Dat is een duidelijke aanklacht.’

‘De hoofdpersoon in het boek, Deniz Kuypers, duikt in zijn verleden omdat hij het verhaal van zijn vader wil schrijven. Daarvoor gaat hij terug naar zijn geboortestad Hengelo. Een traumatische ervaring. De jeugd van Deniz Kuypers wordt getypeerd door huiselijk geweld, een narcistische vader, en een wat onderdanige moeder. Gaandeweg kom je erachter dat zijn vader ook een slachtoffer is. Van geweld in Turkije, niet gezien worden in Nederland, racisme en eenzaamheid. Dat alles maakt hem tot die tikkende tijdbom in de huiskamer. Deniz Kuypers werpt de ongemakkelijke vraag op: in hoeverre is deze man toerekeningsvatbaar voor het geweld dat hij zijn gezin aandoet?

Ook ontdekt hij dat zijn eigen verhaal van ontworteling heel dicht bij het verhaal van zijn vader ligt. Alsof ze de ontworteling aan elkaar doorgeven. Deniz Kuypers pretendeert niet dat hij de waarheid in pacht heeft. Het is zijn versie van het verhaal. Dat vind ik er interessant aan. Deze roman laat zien dat je door middel van literatuur een weg kan vinden naar vergeving en aanvaarding.’

‘Aleksandra is een fascinerende roman die de hele geschiedenis van Oekraïne in de twintigste en 21-ste eeuw samenvat. En dan vooral de verschrikkingen van de Stalin terreur in de jaren dertig: de collectivisatie van de landbouw, de vreselijke hongersnood die daarop volgde. Lisa Weeda weet dat op een hele knappe manier in literatuur te gieten zonder dat het een geschiedenisboek wordt. We volgen het leven van een jonge vrouw die in de voetsporen van haar oma treedt en uitzoekt wat er is gebeurd met een verdwenen familielid uit Loegansk, in de Donbas, waar nu ook oorlog woedt. Weeda vertelt op een bijna sprookjesachtige manier. De roman stroomt en neemt je moeiteloos mee op een bootje het verleden in. Ze laat heel goed zien waar het verzet tegen Rusland vandaan komt. In de vorige eeuw kwam het kwaad uit Moskou, en dat gebeurt nu weer.

De grootmoeder van Lisa Weeda is Oekraïens en heeft de Stalin-terreur meegemaakt in haar kindertijd. Weeda heeft haar grootmoeder uitgehoord over die periode en heeft daar vervolgens haar eigen onderzoek aan toegevoegd. Hoewel ze de personages heeft verzonnen is het verhaal daardoor heel waarachtig geworden, alle feiten kloppen. Dit is de ideale manier om door literatuur de werkelijkheid te begrijpen.’

‘Dit boek gaat over verwilderen tegenover temmen, op verschillende niveaus. Hoofdpersoon Elke wil een onbekend erwtenras laten verwilderen. Daarvoor gaat ze naar een waddeneiland. Tegelijkertijd gaat het over het sociale temmen: Elke worstelt ze met genderhokjes. Terwijl ze over het waddeneiland fietst, voert ze gesprekken met ‘de vrouw die ik nooit werd.’ De maatschappij heeft bepaalde verwachtingen van vrouwen en daar voldoet zij niet aan. Zo verbindt ze natuur en maatschappij aan elkaar. Dan daalt ze ook nog af naar 9000 jaar geleden, toen de jagers en verzamelaars voor het eerst op één plek bleven.

Dat klinkt misschien als een essay, maar dat is het juist niet. Het is een meeslepende roman, heel zintuigelijk. Ons hele idee van wildernis is zorgvuldig geënsceneerd, en Mariken Heitman toont dat door bijvoorbeeld één venstertje van natuurhout bij de Oostvaardersplassen te beschrijven. Ik vind het interessant dat het meer een onderzoek is dan een stellingname. Haar stijl is soms barok, met veel krullen, en dat wisselt ze af met juist simpele zinnen. Het is knap dat ze die stijlen verweeft. Misschien heeft dat, bedenk ik nu, ook weer te maken met de thematiek: het verwilderde tegenover het ingetoomde.’