De nieuwe Indiase literatuur: 'Tijd van zonde' en 'Heenkomers'

Als het aan de internationale uitgevers ligt wordt de roman Tijd van zonde van de jonge schrijfster Deepti Kapoor de grote hit van 2023. De verwachtingen zijn zo hoog gespannen omdat tijdens de Frankfurter Buchmesse van 2019 uitgevers over elkaar heen buitelden om de rechten van Kapoors tweede boek te verwerven.

Tijd van zonde, de titel van haar omvangrijke roman, is op het omslag geschreven in bloederige letters en verwijst naar het hindoeïstische Kali Yuga, het ‘duistere tijdperk’, de vierde en laatste van de cyclische tijdperken. Er bestaan meerdere verklaringen voor deze fase, maar de meest gangbare is dat de moraliteit en de ethiek op een dieptepunt belanden en dat de mens zich vooral interesseert voor het materiële leven in plaats van het spirituele, harmonieuze. Kortom, een wereld in verval, vol geweld en ellende.

Kapoor roept zo’n wereld op in helder proza, met kleine hoofdstukken, korte zinnen en scherpe dialogen. Het thrillerachtige verhaal opent met een fataal ongeluk, zoals die met enige regelmaat in de Indiase kranten te vinden zijn: een te dure auto met een dronken chauffeur achter het stuur vliegt uit de bocht en rijdt over een aantal dakloze slachtoffers, dagloners uit de arme deelstaten die naar de hoofdstad zijn getrokken en op straat liggen te slapen.

De chauffeur, de 22-jarige Ajay, geboren in een lage kaste in een dorpje op het platteland, werd op jonge leeftijd door zijn moeder verkocht aan een handelaar nadat zijn vader door dorpelingen was vermoord vanwege een agrarisch conflict. Na een aantal omzwervingen treedt Ajay uiteindelijk in dienst als persoonlijke beveiliger en chauffeur van Sunny, zoon van de grote maffiabaas Bunty Wadia. De Wadia’s houden Noord-India stevig in hun greep. Het geld klotst tegen de plinten en met de juiste connecties in de bestuurlijke lagen is alles voor hen mogelijk. Sunny heeft ambities en wil zijn stad Delhi met een aantal nieuwbouwprojecten omvormen tot een moderne metropool die zich moet kunnen meten met de grote wereldsteden. Daarbij doet hij pogingen om zich te ontworstelen aan de clan, totdat hij op wrede en gewelddadige wijze wordt gestuit.

Ook Heenkomen, de eerste roman in twintig jaar van de gelauwerde schrijver Pankaj Mishra, gaat over een generatie ‘verknipte mannen, (…) mensen zonder moreel kompas’. Mishra werkt in deze roman de thema’s uit waarover hij eerder schreef in zijn essays, zoals het in 2017 gepubliceerde en bejubelde Tijd van woede dat niet geheel toevallig ook verwijst naar de Kali Yuga.

Zijn roman begint met een gewelddadige passage, een ontgroening van drie studenten uit een lage kaste op het vermaarde Indian Institute of Technology in Delhi. In het vervolg van de roman, geschreven in de vorm van een lange brief aan zijn voormalige geliefde, beschrijft Arun zijn leven en dat van zijn twee medestudenten, Aseem en Virendra, en hoe ze zich proberen te ontworstelen aan de traditionele Indiase maatschappij.

Kapoor en Mishra schreven beiden romans die een plaats verdienen in de hedendaagse Indiase literatuur. Jonge auteurs zoals Aravind Adiga, Meena Kandasamy, Anuradha Roy en tot op zekere hoogte ook Arundhati Roy en zelfs Salman Rushdie, hebben in hun werk nauwelijks ruimte meer voor het oriëntalistische India met zijn tamarindebomen, waterbuffels en eindeloze rijstvelden. In deze twee nieuwe romans zijn alle personages op drift, zoekend naar liefde, erkenning, en misschien vooral naar een nieuw moreel kompas, al zal geen van hen er echt in slagen dat te vinden. Ze zijn allemaal in de greep van de Kali Yuga, waaraan de meesten ook ten onder gaan. Maffiazoon Sunny Wadia verdooft zijn geest met cocaïne en drank, terwijl brievenschrijver Arun zich laat bedwelmen door de leer van Sonam, een Tibetaanse monnik in ballingschap met een smetteloos geweten. Is de achtergrond van het verhaal van Mishra nog enigszins traditioneel, Kapoor gaat een stap verder door de omgeving geen rol van betekenis te geven. Bij haar is het slechts decor waartegen zich een hedendaags koningsdrama afspeelt, vol excessief geweld, corruptie, intriges en machtsmisbruik, misschien wel de grootste problemen waar de Indiase samenleving de komende decennia voor zal staan.

O ja, voor wie nog enige hoop voor de toekomst koestert: de Kali Yuga is ingegaan in het jaar 3102 vóór onze jaartelling, toen de god Krishna stierf, en zal 432.000 jaar duren. We staan dus nog niet eens aan het begin van de ellende.