Luisterboeken inspreken is een vak apart

Bij luisterboekenbedrijf Thinium in Weesp hebben ze wel koffie, maar geen melk om erin te doen. Daarvan gaat je mond namelijk plakken en dat hoor je in de opname. In acht studio’s, verdeeld over drie verdiepingen, worden hier de hele dag door luisterboeken ingesproken. Op die melk na is het kantoor van alle gemakken voorzien en de inrichting is gezellig. Bezoekers worden begroet door ‘studiohond’ Casper, overal staan kasten vol boeken en aan de muur hangen vrolijke prints. Er is ook een zwart-witfoto van een man achter een ouderwetse radiomicrofoon die op verschillende plekken terugkeert, tot op de koffiemokken aan toe. ‘Dat is Orson Welles,’ vertelt Anouk Boelsma. ‘Zijn radiohoorspel War of the Worlds [waarin New Jersey te maken krijgt met een invasie van Marsbewoners, red.] uit 1938 was zo overtuigend dat mensen dachten dat het echt was. Dat vonden we een mooie mascotte voor ons bedrijf, al denken sommige mensen dat het een jeugdfoto van Stefan is.’ Stefan is Stefan van Duyn, de zaken- en levenspartner van Anouk Boelsma. Ze werden verliefd toen hij bij een platenzaak in de Jordaan werkte en zij daar cd’s kwam kopen. Later belandden ze samen in de luisterboekenwereld en ongeveer acht jaar geleden richtten ze Thinium op.

‘We hoeven tegenwoordig niet meer uit te leggen wat voor gek beroep we hebben,’ zegt Van Duyn. In relatief korte tijd zijn luisterboeken van een niche veranderd in een bloeiende bedrijfstak, waarin verschillende gelikte apps met elkaar concurreren. Ongeveer veertig procent van de luisterboeken die in Nederland verschijnen wordt in Weesp opgenomen. Het zakelijk succes is mooi, maar het draait bij Thinium duidelijk om de liefde voor het boek. ‘We zijn allebei echt veellezers,’ zegt Van Duyn. ‘Een mooi boek dat goed is voorgelezen, is voor mij echt één plus één is drie.’ Boelsma: ‘Ik was bijvoorbeeld begonnen in Stoner en halverwege dacht ik: ik heb geen zin meer, de hoofdpersoon gaat toch dood. Toen maakten wij het luisterboek, voorgelezen door Jan Donkers. Aan het eind was ik in tranen omdat Stoner doodging! Wanneer de juiste persoon het verhaal aan je vertelt komt het op een andere manier binnen. Het grijpt ook terug op iets van vroeger. Voordat er boeken waren vertelden mensen elkaar verhalen. Dat geeft een prettig en geborgen gevoel.’

Twee muren van het kantoor zijn ingericht als Hall of Fame. Daar hangen fotootjes van iedereen die ooit een boek is komen inspreken. Het zijn er inmiddels honderden: sterren als Irene Moors, maar ook veel onbekende gezichten. Het kiezen van de juiste stem voor een boek luistert heel nauw. Thinium doet meestal een voorstel voor drie stemmen, uiteindelijk beslist de uitgeverij. De stem moet qua timbre pasen bij het boek, de schrijver en de hoofdpersoon, maar de voorlezer moet ook weten waar hij of zij het over heeft. ‘Daarom willen we ook alles weten van onze voorlezers,’ zegt Boelsma. ‘Wat zijn je hobby’s, waar ben je goed in, wat vind je stom? Bij een boek over zeilmeisje Laura Dekker is het bijvoorbeeld fijn als de voorlezer ook zeilt, omdat die dan de juiste uitspraak van alle termen kent.’

Betaald worden om een boek voor te lezen klinkt heel aantrekkelijk en veel mensen denken van zichzelf dat ze het wel kunnen. Thinium wordt dan ook overstelpt met aanmeldingen van aspirant-voorlezers. Op de website staat ferm: ‘Momenteel zijn wij niet actief op zoek naar nieuwe voorlezers/stemacteurs. Telefonische acquisitie wordt niet op prijs gesteld.’ ‘Op mijn voicemail verwijs ik aspirant-voorlezers ook naar de website,’ zegt Boelsma. ‘Maar mensen proberen het vaak toch. Dat schrijven ze dat ze onze hond willen ontmoeten.’ Van Duyn: ‘Er komen wel nieuwe voorlezers binnen, maar vooral via via. Het zijn mensen die al iets doen met hun stem, vaak uit de tv- en radiowereld. We luisteren naar een proefopname en nodigen ze uit om te zien of ze lange stukken tekst foutloos kunnen voorlezen.’

‘Je moet er talent voor hebben,’ zegt Boelsma. ‘Acteur en schrijver Lykele Muus kwam hier om zijn eigen boek voor te lezen. We hoorden direct dat hij dit heel goed kon en vroegen of hij het vaker wilde doen.’ Van Duyn: ‘Voor de finesses hebben we hier regisseurs die je wat trucjes kunnen leren, maar voor negentig procent moet je het al kunnen.’

En ook al kun je het, meestal is de concentratie na een halve dag wel voorbij. ‘Dieuwertje Blok is een van de weinigen die het een hele dag volhoudt,’ zegt Van Duyn. ‘Die komt om halftien binnen en om zes uur moeten we haar de studio uitvegen omdat we naar huis willen. Maar dat is echt de buitencategorie.’

Het kost meer tijd om een boek voor te lezen dan veel mensen denken. Van Duyn heeft uitgerekend dat er in een uur luisterboek in totaal zes uur werk zit. Het inspreken van een boek duurt al ongeveer twee keer zo lang als het luisteren, omdat versprekingen onvermijdelijk zijn. Vervolgens moet het ook nog gemonteerd, nabewerkt en nageluisterd worden.

Ervaren voorlezers werken zelfstandig. Boelsma laat zien hoe dat eruitziet. De studio’s zijn hokjes in een kamer gebouwd, geluidsdicht en gedempt met schuimrubber voor een zo goed mogelijke akoestiek. Boelsma klapt in haar handen. ‘Helemaal droog,’ zegt ze. Op een bureau staat een computer om de boel op te nemen, een iPad om vanaf te lezen (‘want die maakt geen geluid’) en natuurlijk een professionele microfoon en koptelefoon. In elk hokje staat ook een sneeuwbol. Als je gefrustreerd bent door een lastige passage kun je er even mee schudden en de sneeuw kalm zien neerdalen, om weer rustig te worden.

In een van de hokjes zit actrice Miryanna van Reeden, een vaste werknemer van Thinium. ‘Zij was hier zo vaak dat we haar maar in dienst hebben genomen,’ lacht Boelsma. Met blote voeten op het dikke tapijt is ze bezig met het inspreken van de IJslandse roman De schok van Auður Jónsdóttir. ‘Ik ben een lezer pur sang, dus het is heerlijk om de hele dag met boeken bezig te zijn,’ vertelt Van Reeden. Meestal spreekt ze een halve dag een boek in, de rest van de dag regisseert ze anderen. ‘Vaak zijn dit schrijvers die hun eigen boek inspreken. Dat is intensief, want je moet geconcentreerd luisteren of alles goed gaat, zodat mensen niet terug hoeven te komen. Het voordeel is wel dat schrijvers hun eigen tekst makkelijk kunnen aanpassen als een voorgelezen zin toch niet lekker loopt.’

Het inspreken door de auteur is iets wat uitgeverijen en schrijvers zelf vaak willen. Van Duyn: ‘Het is handig dat de auteur precies weet wat er bedoeld wordt. En sommige schrijvers kunnen ook heel goed voorlezen. Wanneer mensen als Adriaan van Dis, Arthur Japin, Nelleke Noordervliet of Midas Dekkers hun eigen werk inspreken, dan krijg je als opnameregisseur gewoon een privévoorstelling. Dat is eigenlijk de ultieme vorm. Maar het gebeurt ook regelmatig dat een schrijver zegt: als ik had geweten hoe moeilijk het is, had ik bedankt voor de eer.’