Geschiedenis, natuur en duurzaamheid, wetenschap, biografieën, mens en maatschappij. Non-fictie beslaat nogal een breed terrein. Vijf gespecialiseerde recensenten doen een goede greep uit het aanbod en geven 5 boekentips binnen hun vakgebied.
Biografie
Wij waren supermannen
Machlien Vlasblom
De verschillen tussen de fotografenbroers Herman en Jan Heukels konden niet groter zijn. Herman was ambitieus en talentvol, zijn broer een flierefluiter. Machlien Vlasblom laat in haar voortreffelijke dubbelbiografie zien hoe ze ondanks hun verschillen beiden tot de keuze voor het nationaalsocialisme kwamen. Het boek werpt bovendien een nieuw licht op iconische oorlogsfoto’s. De kiekjes die Herman van een Amsterdamse razzia maakte, blijken pure propaganda.
Ze laten niet de Grüne Polizei zien die de razzia uitvoerde, wel de leden van de Joodse Raad. Hierdoor leek het alsof de Joden zichzelf deporteerden. Vlasblom geeft een fascinerend inkijkje in de hoofden van collaborerende broers door uitvoerig te citeren uit hun brieven. Al neemt ze die wel met een korreltje zout. Net als bij de foto’s kon immers sprake zijn van propaganda. Veel werd bovendien niet verteld om familieleden niet ongerust te maken. Jans brieven vanaf het Oost-Europa lezen hierdoor bijna als vakantieverslagen.
Willibrord. Verlegen vlegel
Fons de Poel
De intimiderende overvalstijl van interviewer Willibrord Frequin vormde geen bewijs van zijn zelfvertrouwen, maar verhulde juist het gebrek daaraan, laat tovenaarsleerling Fons de Poel zien in een biografische schets van zijn meester. Als veertienjarige moest Willibrord naar een internaat, amper een kilometer van huis. Het legde de kiem voor zijn verlatingsangst. Na het verbreken van een liefdesrelatie sloeg hij meteen de volgende aan de haak om niet alleen te zijn. Hij deed er alles aan om gezien te worden. Het leidde tot protective clowning: ongein uit zelfbescherming.
De Poel beschrijft hun ontmoetingen in Frequins tachtigste levensjaar, blikt terug op diens televisieleven en laat vrienden, familie en BN’ers over hem aan het woord. Deze stukjes, niveau vriendenboekje, voegen weinig toe. De Poels ontmoetingen met de zichtbaar aftakelende ‘verlegen vlegel’ (die kort daarna overleed) ontroeren wél. Vanwege de hulpeloosheid van de voormalige blaaskaak en dankzij het scherpe oog en het mededogen van De Poel.
Sigrid Kaag. De schaduwpremier
Wilma Kieskamp
Een boek schrijven over een nog volop actieve politica is een hachelijke zaak. Trouw-journalist Wilma Kieskamp haalde dit voorjaar haar portret van ‘schaduwpremier’ Sigrid Kaag zelfs terug van de drukker om de persconferentie over de MeToo-affaire rond D66-prominent Van Drimmelen nog mee te kunnen nemen. Kaag leek toen de controle als crisismanager kwijt te zijn. Een schril contrast met haar indrukwekkende, zelf geregisseerde loopbaan.
Als VN-topdiplomaat onderhandelde ze met Syrië over de vernietiging van chemische wapens en leerde ze om voor de camera haar frustratie in te slikken. Dat gaat haar in de Haagse politiek moeilijker af. Frustratie was er bijvoorbeeld tijdens de slepende kabinetsformatie. Wist toponderhandelaar Kaag zelfs met dictator Assad tot overeenstemming te komen, nu liep ze keer op keer vast op Mark Rutte. Kieskamp wijt het aan hun stijlverschillen: de zakelijke Kaag legde de ideologische verschillen op tafel, de informele Rutte negeerde ze liever in zijn zoektocht naar praktische oplossingen.
Etty Hillesum. Het verhaal van haar leven
Judith Koelemeijer
De Joodse dagboekschrijfster Etty Hillesum (1914-1943) koos ervoor om niet onder te duiken maar om het lot van haar volk te delen – een keuze die ze met de dood bekocht. De vrouw die zoveel angsten kende (om een geliefde te moeten loslaten, om door te draaien zoals haar broers, om niets van betekenis te kunnen schrijven) bleek niet bang op het moment dat er écht onheil dreigde: deportatie. Ze zocht de oplossing niet in de buitenwereld (in verzet gaan) maar in de binnenwereld: ‘door de rottigheid in onszelf uit te roeien’.
Wrang genoeg vond ze uitgerekend in Westerbork haar bestemming als mens én als schrijfster. Etty Hillesum is door de jaren heen zowel bewonderd (om haar moed haar lot te aanvaarden) als verguisd (om haar keuze niet onder te duiken). Die heldenverering en verguizing kleurden de blik. Wie was Etty echt? Op deze vraag geeft Judith Koelemeijer in deze ingenieus gecomponeerde biografie een meer dan bevredigend antwoord.
ABC Deelder
Ari Deelder
Dochter Ari dook in de ‘overvolle magazijnen’ van haar vader, dichter en schrijver Jules Deelder, die in 2019 overleed. ABC Deelder biedt een luchtige, anekdotische verzameling van praatjes bij plaatjes. Onder de B van Bureau bespreekt ze bijvoorbeeld 72 (!) objecten van zijn werktafel. Deze bevestigen het beeld van een verzamelaar die moeite had met de moderne tijd.
In een oude leren portefeuille bewaarde Deelder contant geld (dat de bank uiteindelijk alleen nog maar voor hem in huis haalde) en hij had verschillende typemachines (een PC sloeg onder zijn vingers direct op tilt en werd zonder pardon uit het raam gegooid). Geestig is het verhaal over het alarmpistool waarmee hij een festival opende. Bij wijze van grap zette hij het tegen zijn hoofd. Van de tinnitus die de knal veroorzaakte, had hij volgens zijn dochter weinig last. ‘Sterker nog, hij vond de zoomende piep wel gezellig.’
over de recensent
Joep Boerboom is biograaf, journalist en tekstschrijver.