Het bescheiden maar indrukwekkende oeuvre van Kelly Reichardt

De eerste Amerikaanse film die in Rotterdam een Tiger Award won was Old Joy in 2006. Een dromerige, melancholieke film over twee studievrienden die elkaar na lange tijd terugzien en besluiten een nachtje te gaan kamperen. Veel wereldschokkends gebeurt er niet, maar in de marge komen wel grote thema’s voorbij als persoonlijke verantwoordelijkheid, vriendschap en het najagen (of juist niet) van maatschappelijk succes.

Old Joy was de tweede film van regisseur Kelly Reichardt (1964), die twaalf jaar daarvoor was gedebuteerd met River of Grass. Dat het zo lang duurde voordat ze een tweede film kon maken, had volgens Reichardt te maken met het seksisme in de filmindustrie, en misschien ook wel een beetje met haar voorkeur voor vrijwel plotloze verhalen, waarin de nadruk ligt op sfeer en niet op actie. Hoe het ook zij: haar filmplannen liepen steeds op niets uit en na een handvol vruchteloze pogingen gooide Reichardt de handdoek in de ring en begon ze eind jaren negentig les te geven.

Tot ze in 2004 het boek The Half-Time van schrijver Jonathan Raymond las. Daarin beschreef hij precies wat zij dacht: dat het kapitalisme niet alleen mensen kapotmaakt, maar ook de natuur. En hoe het idee van de Amerikaanse Droom – dat iedereen verantwoordelijk is voor zijn eigen succes – de solidariteit tussen mensen uitholt. Raymonds helden zijn bovendien loners en buitenstaanders die wanhopig op zoek zijn naar contact en een plek in de wereld. Allemaal heel herkenbaar voor Reichardt.

Ze benadert Raymond en vraagt of hij misschien nog wat korte verhalen heeft liggen die zij kan bewerken tot een film. Waarop hij haar Old Joy toestuurt. En de rest is filmgeschiedenis. Old Joy wordt Reichardts grote doorbraak en het begin van een beautiful friendship met Raymond. In de jaren daarna maken ze samen Wendy and Lucy (2008), Meek’s Cutoff (2010), en Night Moves (2013). Maar terwijl de filmsterren die in hun films meespelen steeds groter worden – van Michelle Williams tot Paul Dano en Jesse Eisenberg – worden de films dat niet. Reichardts films doen het altijd veel beter op festivals dan in de bioscopen. Want voor het grote publiek zijn ze simpelweg te eigenzinnig en is het tempo te traag (de fans hebben het overigens liever over: geduldig).

Dat haar films nooit een groot publiek hebben bereikt, waardoor ook de grote studio’s nooit bij haar kwamen aankloppen, ziet Reichardt overigens niet als een gemis. In een interview met mannenblad GQ zegt ze daarover: ‘Ik heb namelijk wel volledige zeggenschap over mijn films. Want dat geldt voor iedereen: hoe meer geld je nodig hebt, hoe meer rekenschap je zal moeten afleggen en hoe meer mensen zich ermee zullen bemoeien. Dat is bij mij dus niet het geval. Ik cast wie ik wil, doe mijn ding en zeg: “Hier is mijn film.” Hoe minder geld je vraagt, hoe meer vrijheid je krijgt.’

Reichardts meest recente film, First Cow, draaide begin 2020 nog op het festival van Berlijn. Wederom gebaseerd op een verhaal van Jonathan Raymond en niet zomaar een, want de film is een losse bewerking van The Half-Life, het boek waardoor Reichardt in 2004 besloot haar doorstart te maken. First Cow is een van Reichardts beste films geworden die typerend is voor haar bescheiden maar indrukwekkende oeuvre.

De film speelt zich begin negentiende eeuw af in Oregon en vertelt het verhaal van de verrassende vriendschap tussen Cookie Figowitz en King Lu. Cookie is een fantastische kok, maar nogal bang aangelegd en eigenlijk te bedaard voor het Wilde Westen, terwijl de Chinese King Lu veel ondernemender is en risico’s durft te nemen. Kortom, de twee vullen elkaar prima aan. Hun grote kans doet zich voor wanneer een rijke Britse bonthandelaar een koe laat overkomen, omdat hij een wolkje melk wil in zijn thee. Het is de eerste koe in het gebied en Cookie kan de melk goed gebruiken voor zijn fenomenale, gefrituurde koekjes. Maar het is niet zijn koe, en dus besluiten Cookie en King Lu om die melk dan maar te gaan stelen. Iedere nacht opnieuw.

Voor Reichardts begrippen zit er nog aardig wat actie in First Cow (onder meer een nachtelijke achtervolging), maar de nadruk ligt toch op het bakken van de koekjes, het plukken van blauwe bessen en vooral op de bijna vanzelfsprekende vriendschap die ontstaat tussen Cookie en King Lu. Niet voor niets begint Reichardt haar film met de beroemde quote van William Blake: ‘De vogel een nest, de spin een web, de mens vriendschap.’

Kelly Reichardt is met First Cow weer terug in Rotterdam. Nadat ze met Old Joy de eerste Amerikaan werd die een Tiger Award mocht ontvangen, zal ze nu de tweede ontvanger worden van de Robby Müller Award, de vorig jaar in het leven geroepen prijs om belangrijke ‘beeldenmakers’ (cameramensen, filmmakers of visuele kunstenaars) te eren.

Reichardt zal haar films en visuele ideeën bespreken tijdens een online IFFR Big Talk en First Cow is tijdens het festival online te zien.