Mads Mikkelsen over Druk: 'Dronken spelen is voor acteurs echt een test'

Wat nu als we ons hele leven net tegen dronken aan zouden zitten? Zouden we ons dan vrijer voelen in ons denken en gedrag? Zouden we leuker en creatiever worden? Die prikkelende vraag is het vertrekpunt van het Deense drama Druk (Deens voor: dronken) van Festen-regisseur Thomas Vinterberg, dat vanaf 19 augustus in de Nederlandse bioscopen draait.

Vinterberg leende die gedachte van de Noorse psycholoog Finn Skårderud, die zoiets ooit in een voorwoord schreef. Dat het lijkt alsof we in ons leven een half promille alcohol tekortkomen om optimaal te kunnen functioneren. En dat we dat tekort dus elke dag zouden moeten aanzuiveren. Skårderud was niet helemaal serieus, maar Vinterberg vond het zo’n spannend gegeven, dat hij besloot het wel serieus te nemen en het in zijn film los te laten op vier middelbare leraren die hun enthousiasme voor het onderwijs en plezier in het leven zijn kwijtgeraakt.

Een van de vier draagt de stelling van Skårderud aan en samen besluiten ze die te gaan testen. Ze gaan voor de klas staan met precies een half promille alcohol in hun bloed en noteren vervolgens wat de effecten zijn. Die effecten blijken inderdaad overwegend positief, maar er zijn ook gevaren. Het blijkt namelijk nog niet zo eenvoudig om de hoeveelheid alcohol tot een half promille te beperken.

Centraal in Druk staat leraar geschiedenis Martin, die gespeeld wordt door het boegbeeld van de Deense cinema, Mads Mikkelsen. Eind vorig jaar – een paar maanden voor de film de Oscar voor Beste niet-Engelstalige Film zou winnen – sprak VPRO Cinema hem tijdens een online groepsinterview. Daarin vertelde hij dat het in zijn jeugd ‘heel normaal was dat mijn ouders dronken thuiskwamen van het werk. Dat zouden we nu belachelijk vinden, maar toen werd daar helemaal niet op neergekeken. Iedereen in Denemarken dronk. Net als in de rest van de wereld, want alcohol speelt al eeuwenlang een belangrijke rol in veel culturen. En altijd met vergelijkbare motieven: om het ijs te breken, of om vrijer en creatiever te zijn. Natuurlijk zitten er ook gevaren aan alcoholgebruik, maar daar zijn al heel veel films over gemaakt, dat was niet onze missie.’

Is het moeilijk om overtuigend dronken te spelen?
Mikkelsen: ‘Iemand spelen die dronken is lijkt misschien makkelijk, we zijn immers allemaal weleens dronken geweest, maar het is echt een test voor acteurs. Je kan al snel gaan overdrijven. Als je net iets te veel gedronken hebt is al je aandacht er juist op gericht om te doen alsof je helemaal niets gedronken hebt. En zo moet je dat dan ook spelen. Alles net iets langzamer doen. Je praat wat trager en je bewegingen zijn allemaal net iets te precies. De volgende stap, die ook in de film zit, is wat we Crazy Charlie Chaplin-dronken noemden. Dat was lastig en daarvoor hebben we eerst wat YouTube-filmpjes van dronken Russen gegoogeld. Wat heel inspirerend was.’

Waar kijkt u dan naar?
‘Vooral naar de bewegingen. Wanneer je stomdronken bent en valt – en je valt zeker – ben je je niet bewust van het feit dat je valt. Daar kan je dan ook niet op reageren. Dus geen handen uitsteken om jezelf te beschermen. Nee, je valt gewoon plat op je gezicht. Dat moesten wij op de set dus ook doen. Telkens wanneer we ons op het laatste moment toch nog probeerden te beschermen door een hand uit te steken moest de scène opnieuw.’

Waren jullie ook dronken op de set?
‘Nee, nooit. Het probleem van dronken mensen is dat ze zich terugtrekken in hun eigen wereld en niet meer reageren op wat anderen om hen heen zeggen. De aanwijzingen die je krijgt kan je dan niet meer opvolgen. Voor de opnamen begonnen hadden we tijdens repetities al met verschillende alcoholniveaus in ons bloed geëxperimenteerd. We speelden met 0,5 promille, met 0,8, en 1,2.. Dat namen we op, zodat we konden zien wat dat deed met onze spraak en met onze manier van bewegen. Maar tijdens de opnamen dronken we geen druppel alcohol. Dat gaat altijd ten koste van de focus.’

U werkt zowel in Hollywood als in Denemarken. Zou deze moreel ambigue film überhaupt gemaakt kunnen worden in de VS?
‘Vast wel. Soms komt er iets uit Hollywood wat nog veel verder gaat. Maar dit verhaal zou daar zeer waarschijnlijk een komedie zijn geworden en niet het komische drama dat wij ervan hebben gemaakt.’

Hoe zorgde u ervoor dat de film een drama bleef en niet doorschoot naar een komedie?
‘We wisten wel dat sommige scènes heel grappig konden zijn, maar daar speelden we niet op. In onze film lach je omdat iets pijnlijk of herkenbaar is, niet omdat we grappig wilden zijn.’

Vinterbergs tienerdochter Ida overleed na een auto-ongeluk toen de opnamen vier dagen bezig waren. Hij heeft in interviews gezegd dat het maken van deze film hem min of meer gered heeft. Dat jullie hem opvingen en weer hebben opgetild...
‘Dat is iets heel persoonlijks en daar kan ik verder dan ook niet veel over zeggen. Ik kan wel zeggen dat haar plotselinge dood de film heeft veranderd. Die ging eerst over het onderzoeken van de effecten van alcoholgebruik op het leven, maar na haar dood ging de film over het leven zelf. En dat je daar elke dag van moet proberen te genieten.’