Prachtige nieuwe documentaire over Nick Cave

Filmmaker Andrew Dominik (1967) en singer-songwriter Nick Cave (1957) kennen elkaar al ruim dertig jaar. Ze groeiden beiden op in Melbourne, Australië. Dominik had een relatie met een van de exen van de zanger – de Deanna uit Caves gelijknamige nummer – en Cave schreef in 2007 de muziek bij Dominiks melancholieke antiwestern The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford.

Maar vrienden werden de twee pas in 2016, tijdens de opnamen voor de muziekfilm One More Time with Feeling. Aanvankelijk zou Dominik een tamelijk traditionele muziekdocumentaire maken over de totstandkoming van Caves album The Skeleton Tree, maar die insteek liet hij helemaal los toen tijdens de opnamen Caves vijftienjarige zoon Arthur van een klif viel en overleed. Dominik gooide het roer om en het volledig in zwart-wit geschoten One More Time with Feeling werd een aangrijpende film over verlies en (pogingen tot) verwerking.

Vorig jaar benaderde Cave hem voor nog een film, maar Dominik – zo laat hij weten via Zoom – had daar aanvankelijk weinig zin in. ‘Ik was druk bezig met de postproductie van Blonde, mijn Marilyn Monroe-biopic, en we zaten midden in een pandemie. Nick wilde in Londen een concertfilm maken omdat hij niet kon optreden, maar daar had ik weinig trek in. Alleen: hoe zeg je nee tegen een vriend? Voor ik hem antwoordde luisterde ik nog eens naar zijn twee laatste platen, Ghosteen en Carnage. En toen vond ik dat ik het toch moest doen, maar dan moest het geen concertfilm worden, niet de klassiekers: alleen deze twee platen. Zodat ik kon vastleggen waar hij en zijn muzikale partner Warren Ellis nu zijn in hun leven.’ Het resultaat is het bruisende en wervelende This Much I Know to Be True.

Is er veel veranderd sinds jullie vorige film?
Dominik: ‘Zeker. Toen deed Nick nog wanhopig zijn best om de wereld positief te bekijken – en daar faalde hij in. Logisch natuurlijk, het was kort na het overlijden van Arthur en iedereen was nog bezig de scherven bij elkaar te rapen. We zijn nu zes jaar verder en Nick heeft geleerd hoe hij die tragedie kon integreren in zijn leven. Hij heeft zichzelf toegestaan er als mens door te groeien, want niet alleen zijn vermogen om pijn te verdragen is toegenomen, hij kan nu ook meer vreugde voelen.’

U bent eigenlijk een speelfilmregisseur, maar heeft nu twee documentaires gemaakt. Zijn er verschillen in aanpak?
‘Nee, voor mij is elke film een levend iets. Het enige wat ik belangrijk vind als ik iets maak is dat het leeft. Wanneer je te rigide wordt in je ideeën, te veel vasthoudt aan wat je van tevoren bedacht hebt, maak je geen film meer. Dan balsem je een lijk. Een film moet praten met de kijker. En dat doet hij door ongelukjes en verrassingen. Daar zoek ik naar. En ik denk dat Nick en Warren dat in muzikaal opzicht ook doen. Zeker op hun laatste drie, vier platen. Warren Ellis is trouwens echt amazing, man. De muziek stroomt gewoon uit hem. Dat is alles wat hij doet, muziek maken. Hij ís muziek. Nick heeft geaccepteerd dat Warren niet iemand is die je aan banden kunt leggen. Normaal heeft Nick ideeën voor tekst en muziek, maar dat werkt niet bij Warren. Die gaat gewoon muziek maken en Nick reageert daar dan op met zijn teksten of hij vult het aan op piano. Het meeste wat zo ontstaat is rotzooi, maar soms stuiten ze op iets prachtigs. En daar doen ze het voor. In de film beschrijft Nick dat proces als zoeken naar snippers in een berg bullshit.’

Toen ik u over One More Time with Feeling sprak had u het over Nicks hartspier. Die was door de tragedie opgerekt en daardoor had hij een groter hart gekregen. Dat grote hart vind je heel nadrukkelijk terug in ‘The Red Hand Files’, zijn onlinevraagbaak waaraan u ook in This Much I Know to Be True aandacht besteedt. Waarom zijn ‘The Red Hand Files’ belangrijk voor u?
‘Omdat ik heb gezien hoe belangrijk ze voor hem zijn! Ik heb tijdens de opnamen van Ghosteen een maand of drie bij Nick gewoond en zag hoe hij helemaal opging in “The Red Hand Files”. Meer dan in al het andere dat op dat moment in zijn leven speelde. En dat is inclusief de opnamen voor Ghosteen. Wanneer hij een antwoord op een vraag had geschreven, moest ik dat eerst lezen en van commentaar voorzien. Daarna ging hij weer aan de slag, en uiteindelijk moest ook zijn goede vriendin Rachel het nog een keer lezen. Pas daarna mocht het online. Ik zag Nick echt zoeken naar genuanceerde, weldoordachte formuleringen, want meestal zijn de brievenschrijvers wanhopig en hebben ze persoonlijke problemen. Omdat Nick verstandig en behoedzaam moest blijven in zijn reacties, bleef hij dat ook voor zichzelf. En dat heeft hem geholpen, want hij is nu behoorlijk gelukkig.’

Alles uit zijn leven kan in een van songs terecht komen. Komt u ook in een van zijn nummers voor?
‘Ik? Nee, dat denk ik niet.’

Zou u dat willen?
‘Eh, jazeker. Ik moet wel zeggen dat de belangrijkste mensen in Nicks leven erg lastige personen zijn. Warren is een boel werk en ook Susie, zijn vrouw, is een heel ongebruikelijk mens, zal ik maar zeggen. Haha. Nick is al ruim 25 jaar tot over zijn oren verliefd op Susie, maar ze heeft absoluut een gebruiksaanwijzing. Dat is juist koren op zijn molen. Het inspireert hem. En dat geldt niet voor mij, snap je. Ik ben nogal makkelijk voor Nick, dus ik denk niet dat ik ooit in een van zijn songs terecht zal komen. Ik geef hem gewoon niet genoeg materiaal om mee te werken.’